Türk mutfağının komşularla olan münakaşası malum. Osmanlı mutfağından kalan miras sayesinde Balkanlardan Orta Doğu’ya yayılan mutfak kültürünün sonuçlarını daha çözemeden bir de artık göçmen Türklerin Avrupa’ya tanıttığı yiyeceklerin gelecekte sorun oluşturma ihtimali çıktı.
Arnavutluk’tan Ermenistan’a, Yunanistan’dan Suriye’ye geniş bir coğrafyada ünlü yemeklerin daima benzeri olduğunu biliyoruz.
Lahmacun, kebap, yaprak sarması, börek, kahve… Tüm bunlar ve daha fazlasını pek çok ülkenin paylaşamadığı ortada. Herkes bu yemeklerin kendi ülkesine ve kültürüne ilişkin olduğuna inanıyor. Bu durumun sebebinin yüzlerce yıl Osmanlı İmparatorluğu çatısı altında yaşamış olmamız olduğunu biliyoruz. Yakın coğrafyalarda birebir yemeklerin olması olağan, fakat bu kadar uzak bölgelerde tıpkı yemeklerin olması elbette tarihi bir kökene dayanıyor.
Günümüzde yemeğin kime ilişkin olduğundan çok, kimin daha güzel pazarladığı kıymetli. İsmi bile Türkçe olan yoğurdun Yunan icadı olarak bilinmesi üzere.
Yoğurt, döner, baklava, sarma üzere yiyeceklerimiz Amerika’da eski ve ağır nüfusa sahip olan Yunanlar tarafından pazarlandığı için Amerika’da Yunan yemeği olarak biliniyor.
Bu bahiste bizim de çok dikkatli olduğumuz söylenemez.
Birkaç yıl evvel ülkemizde patlayan lokmades çılgınlığı buna bir örnekti. Yunan lokması denen lokmadesi Yunanistan’a tatile giden şahıslar keşfetmiş ve ülkemize getirmişti. Amerika’da artık Yunan olarak tanındığı için pek çok Türk kahveci ismini Yunan yapmayı tercih ediyor. Türk restoranlarına çoklukla ‘Turkish cuisine’ (Türk mutfağı) yerine ‘Mediterranean cuisine’ (Akdeniz mutfağı) yazılarak genel bir tabir kullanmak tercih ediliyor.
Amerika’nın ünlü yoğurt markası Chobani’nin kurucusu Hamdi Ulukaya, bu yoğurt Amerikan pazarında Yunan yoğurdu olarak bilindiği için bu ibareyi kullandığını söylemişti.
Atı alan Üsküdar’ı geçtikten sonra atılacak adımlar çok da kâfi olmayabiliyor. Tıpkı biçimde ülkemizde de kendisi Türk şirketi olarak tanıtan yabancı şirketler, yabancı olarak pazarlayan yerli şirketler var. Bu ticaretin bir kesimi.
Şimdi işin daha çok başında olan yeni bir bahis var. Alman döner kebabı dünyaya açılıyor.
Türkiye’den giden Avrupa’ya giden göçmenlerin yıllar içinde en tanınan hale getirdiği yiyecek kuşkusuz döner oldu. Lakin nasılsa herkes biliyor diye Türk döneri vurgusu yapılmadı. Almanya’da dönere soslar ve sebzelerle yapılan yenilik çok sevilince bu Alman yöntemi döner pek çok ülkeye yayılmaya başladı.
Normalde bu elbette hoş bir şey. Lakin döner dünyada “Alman döneri” olarak pazarlanıyor ve herkes dönerin tarihini bilmek zorunda değil.
Latin Amerika’da mutfağı çok meşhur olan Peru’da çok fazla Çinli göçmen var ve ünlü Peru yemeklerinin birçok aslında Çin yemeği. Fakat bu ülkeye uzak olan bizler bunu bilmek zorunda değiliz. İşte artık Amerika’da giderek yayılan Alman dönerinde de benzeri bir durum var. Her yerde Alman yazınca bireyler gerisine bakmayacaktır.
Sadece dünyada değil, ülkemizde de “Alman” dönercileri açılıyor ve beşerler tanıtırken bilhassa Alman vurgusu yapıyor.
Biz dönerin bizden çıktığını bildiğimiz için sorun yok.
En ünlüsü Almanya yordamı döner olsa da, başka yemeklerde de benzeri bir durum var.
Pilav, patates ve dönerin üstünde peynirle servis edildiği Kapsalon elbette bir Türk dönercinin 2000’lerdeki icadı. Fakat bugün Vikipedi de, biz de Hollanda yemeği olarak kabul ediyoruz.
“Bunda ne var?” diyebilirsiniz. Lakin bu durumda 10-20 yıl sonra “bu yemekler aslında bizimdi” diyerek şikayet etmememiz gerekiyor.
İsveç kebaplı pizzası, Hollanda kapsalonu, Alman döneri… Göçmenler gittikleri yerlerde kendi yemek kültürlerini yayar. Fakat bunu Yunanlar üzere tanıtım yaparak yaymakla, bizim üzere büsbütün akışına bırakmak ortasında fark var.
Siz bu hususta ne düşünüyorsunuz?
