Türkiye’de her 100 gebelikten 2-3’ünde görülen “kan uyuşmazlığı”, bilhassa ikinci gebelikten itibaren, bebeğin ömrünü tehdit ediyor. Anne negatif, baba olumlu kan kümesi olduğunda, doğacak bebeğin kan kümesi da olumluysa, fetüsten anneye geçen kan (alyuvarlar) nedeniyle, bir sonraki gebelikte de bebek müspet kan kümesinde olursa, annenin bağışıklık sistemi fetüs ile savaşmaya başlıyor. Bu da düşüklere, meyyit doğuma yahut bebeğin beyninde, kalp kaslarında hasarlara neden olabiliyor. Kan uyuşmazlığı riski bulunan tüm hamilelere, bebekten anneye geçen kan ölçüsü ölçülmeden, rutin olarak birinci hamilelikte tek doz Anti D iğnesi yapılıyor. Lakin bu doz, her vakit kâfi gelmeyebiliyor.
“RUTİN İLAÇ DOZU KÂFİ GELMEYEBİLİYOR”
Danışman hocası Doç. Dr. Kütük ile birlikte yürüttüğü araştırma projesi hakkında açıklamalarda bulunan stajyer Dr. Ümmühan Zeynep Bilgili, “Annelerin kan kümesinin Rh negatif bebeğin kan kümesinin Rh müspet olduğu durumlarda, kan uyuşmazlığı dediğimiz olay ortaya çıkıyor. Bu, bebeğin sıhhatini çok berbat etkileyebildiği üzere annenin sonraki gebeliklerini de riskli hale getirebiliyor. Neyse ki bunun için Rhogam ismi verilen bir ilaç ile immünizasyonu yani annenin bedeninin reaksiyon vermesini önleyip bu iki zararın ortadan kalkmasını sağlayabiliyoruz. Lakin kimi durumlarda bizim verdiğimiz ilaç dozu kâfi gelmiyor. Bu nedenle de annenin bir dahaki gebeliğinde yeniden bu riskler ortaya çıkabiliyor. Biz bu çalışmamızda, bu ölçüsü ölçebilecek bir test yaptık ve bu testi kliniğimizde de uyguladık. Verilen ilaç ölçüsünün yetmediği durumlar var mı, bunları ortaya çıkarmaya çalıştık” dedi.
“GÖZDEN KAÇIRILAN RİSKLERİ ÖNLEYECEĞİZ”
Proje ile kan uyuşmazlığının “gözden kaçırılan” risklerini önlemeyi amaçladıklarını kaydeden Bilgili, şu bilgileri verdi:
“ZEYNEP HER ŞEYİ KENDİ BAŞINA BAŞARDI”
Öğrencisinin projesine toplumsal medyada övgü dolu sözlerle takviye veren Doç. Dr. Mehmet Serdar Kütük ise bu övgünün nedenini şu cümlelerle anlattı: “Projenin okuma ve fizibilite çalışmaları esnasında, Türkiye’de bu mevzuda bilgi alışverişi yapabileceğimiz rastgele bir akademisyen olmadığını fark ettik. Araştırma öğrencimiz Zeynep Bilgili, birçok şeyi kendi imkanlarıyla öğrendi sahiden ve çok başarılı oldu. Şu anda bebekten anneye geçen kanama ölçüsünü, görsel olarak mikroskop altında hesaplayabilen Türkiye’deki tek araştırmacı. Bu açıdan bunu çok önemsiyorum.”
“HAYATI BOYUNCA RİSKLİ GEBELİK GEÇİRMESİNE NEDEN OLABİLİR”
Kan uyuşmazlığının dünyada da epeyce yaygın bir durum olduğunu belirten Doç. Dr. Kütük, “Yüzde 0,5 ila yüzde 10’a kadar çıkabiliyor. Bizdeki yaygınlığı ise yüzde 2-3 civarında. Değerli bir sorun, zira hala ‘perinatal mortalite’ dediğimiz, anne karnında yahut doğum sonrası bebek ölümlerinin önlenebilir nedenlerinden birisi. Anti-D denilen ilaç, kan uyuşmazlığı olan bir anneye birinci doğumundan sonra yapılırsa, sonraki çocukların sağlıklı olmasına katkıda bulunabiliyoruz. Bunu yapmazsak ya da eksik bir formda yaparsak, dozu uygun halde vermezsek bu, bir anne adayının hayatı boyunca gebeliklerini çok önemli komplikasyonlarla sürdürmesine yol açabilir” dedi.
“BİZDE RUTİN OLARAK TEK DOZ YAPILIYOR”
Gebeliğin her 3 ayında bir tekrarlanan “indirekt coombs” testi ile bebekle anne ortasındaki kan uyuşmazlığının belirlenebildiğini söyleyen Doç. Dr. Kütük, dünyada rutin olarak bakıldığı halde, ülkemizde hala bebekten anneye geçen kan ölçüsü ölçülmediği için, bu uyuşmazlığın önlenmesinde bazen kâfi doz ilaç uygulanamadığını söyleyerek şunları vurguladı:
“KAN GEÇİŞ SEVİYESİ BELİRLENİP İLAÇ DOZU BUNA NAZARAN AYARLANMALI”
Kleihauer-Betke test ismi verilen mikroskop sistemi yahut Flow Sitometri ile bebekten anneye geçen kan ölçüsünün tespit edilip, hami dozun buna nazaran yapılması gerektiğini belirten Doç. Dr. Kütük, “Bizim yaptığımız çalışmada, Türkiye’de birinci defa Kleihauer-Betke test ile fetal maternal kanama seviyesini tespit ettik. Hamilelerin yüzde 2’sinde, bu kanamanın kestirim ettiğimiz ölçünün üzerinde olduğunu, daha da değişik olanı bu hamilelerin klinik seyirlerinde de hiçbir belirti olmadığını gördük. Şayet bu yolu kullanmasaydık, 100 anneden iki tanesi eksik dozlarla konutlarına gidecekti ve sonraki gebeliklerinde bizim immünizasyon dediğimiz, daha kolay bir tabir ile annenin bağışıklık sisteminin bebeğin kan hücrelerine savaş açtığı bir durumla karşılaşacaktık. Bu da tedavisi hiç kolay olan bir durum değil” dedi.
“ÜLKEMİZİ 8-10 SIRA ÜST TAŞIYABİLİRİZ”
Flow Sitometri tekniği ile bu ölçümün Türkiye’de yaygınlaşmasının çok kolay olabileceğini söyleyen Doç. Dr. Kütük, kelamlarını şöyle noktaladı:
