Türk edebiyatının en kıymetli isimlerinden büyük şair Nâzım Hikmet Ran hakkında muhtemelen bilmediğiniz bilgileri sizler için derledik!
1. Türk edebiyatının ölümsüz müelliflerinden Yaşar Kemal’in efsane romanı İnce Memed’i Rusça’ya Nâzım Hikmet çevirdi.
Birinci ve ikinci ciltleri Türk edebiyatının en çok satan kitaplarından olan İnce Memed, Rusça’ya Nâzım Hikmet’in o büyülü lisanıyla çevrildi.
Yaşar Kemal’in Nâzım Hikmet’le ilgili bir anısını vefatının akabinde yakın dostu Zülfü Livaneli şöyle yazmıştı: ‘Paris’te Abidin Dino’yla birlikte Nâzım Hikmet’i tren istasyonunda karşılamışlar. Nâzım demiş ki ‘Yaşar, romanını okudum. Şayet bana bu kadar zulmetmeselerdi, epey yıl mahpus yatmasaydım, tahminen ben de senin kadar hoş bir şey yazabilirdim fakat olmadı.’ Yaşar Kemal, ‘Koca Nâzım’ın genç bir adamla alay etmesi yakışık alıyor mu?’’ diyerek oradan ayrılmış ve küsmüş. Neden sonra anlatabilmişler ki Nâzım alay etmiyor, içinden gelenleri söylüyor.’
2. Çok yakın arkadaş olan Nâzım Hikmet ve Peyami Safa’nın ortasına komünizm ve faşizm tartışmaları girdi.
Komünizmi yaymak isteyen Nâzım Hikmet ve onu caydırmak isteyen Peyami Safa… O kadar yakın dostlardı ki, Peyami Safa ölümsüz yapıtı Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’nu Nâzım Hikmet’e adamıştı. Dost meclislerinde ateşli tartışmalar yaşasalar da, Peyami Safa’nın “Moskova’dan gelen paraları kim aldı?” sorusu münasebetlerini bitirdi. Nâzım Hikmet, Peyami Safa’yı kazanmak için uğraştıysa da başarılı olamadı.
3. Yakın arkadaşları olan Türk edebiyatının kıymetli isimleri Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat Horozcu Nâzım Hikmet’in özgürlüğüne kavuşması için üç günlük açlık grevine yattılar.
4. Periyodun Ulusal Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel mahpusta parasızlık çeken Nâzım Hikmet’e gizlice çeviri yaptırdı ve komünistleri koruduğu gerekçesiyle suçlandı.
Hasan Âli Yücel, dünya klasiklerini Türkçemize kazandırmak emeliyle Rusça ve Fransızca asıllarından çeviri yaptırdı. Lakin mahpusta parasızlık çeken Nâzım Hikmet’e yardımcı olduğu için Evvel Mareşal Fevzi Çakmak, sonra da Demokrat Parti İstanbul Vilayet Lideri Prof. Kenan Öner ile davalık oldu.
5. Mustafa Kemal Atatürk’ün en yakın silah arkadaşlarından Ali Fuat Cebesoy, Nâzım Hikmet’in dayısıydı ve ona mahpusta olduğu günlerde hiç yardımcı olmadı.
Nâzım Hikmet’in de yardım talebinde bulunmadığı belirtelim elbette…
6. Nâzım Hikmet’in özgürlüğüne kavuşmasını sağlayan ve vahim bir isimli yanılgıya kurban gitmesini önleyen tek avukatı Prof. Mehmet Ali Sebük sağ görüşlü bir hukukçuydu.
Demokrat Parti’den milletvekilliği yapmış; Adalet Partisi’nden de senatör adayı olmuştu. Hukukun üstünlüğü ve yargının bağımsızlığı bu türlü bir şey olsa gerek…
7. Sovyetler Birliği’nden doğu ülkelerine seyahat ederken karşılaştığı Türkçe konuşan halklara yönelik zulmü gördü, bir oyun yazdı ve tek gece sahnelenen bu oyun yasaklandı.
1957’den sonra Sovyetler Birliği’nin doğu ülkelerine seyahat eden Nâzım Hikmet, bu bölgede zulüm gören halkla karşılaştı. Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan’da sürdürdüğü bu seyahatlerin akabinde Stalin periyodunu eleştiren ‘Ivan Ivanoviç Var mıydı Yok muydu?’ oyununu yazdı. Moskova Yergi Tiyatrosu’nda sahnelenen bu oyun lakin tek gece seyirciyle buluşabildi, zira yasaklandı.
8. Nâzım Hikmet’ten İstanbul gençliğini ulusal çabaya çağıran bir şiir istendi ve Matbuat Müdürlüğü tarafından on bin adet basılan bu şiir büyük yankı uyandırdı.
Mustafa Kemal Atatürk’e silah ve cephane yardımı yapan saklı bir örgütün yardımıyla Nâzım Hikmet ve Vâlâ Nureddin Ankara’ya gitti ve birinci vazife olarak Nâzım Hikmet’ten bir şiir yazması istendi. İstanbul gençliğini ulusal gayrete çağıran bu şiir on bin adet basıldı ve büyük yankı uyandırdı. O denli ki, meclis üyeleri bu davetin doğurabileceği sıkıntıların nasıl çözülebileceğini tartışmak maksadıyla bir ortaya geldi.
9. Sovyetler Birliği’nde büyük bir yük gemisine ‘Nâzım Hikmet’ ismi verildi ve merasime pek çok ülkeden müellifler katıldı; Türkiye’den ise tek bir müellif davetliydi: Aziz Nesin…
1965 yılında Odesa limanında gerçekleşen merasime Nâzım Hikmet’in eşi Vera ile Aziz Nesin katıldı.
10. Azerbaycan’da yetimhanede büyüyen Cengiz Ferecov bir gün Nâzım’a şiirlerinden birini okudu ve büyük şair o anda çocuğu evlat edinmeye karar verdi.
Bebek yaşlarında yetimhaneye bırakılan Cengiz Ferecov 10 yaşına geldiğinde öğretmeni bir şiir ezberlemesini istedi ve imtihan yapacağını söyledi. Nâzım Hikmet’e ilişkin olan bu şiir Cengiz Ferecov için bir dönüm noktası oldu. 1952’de Cengiz Ferecov şiiri Nâzım Hikmet’in kendisine okuma bahtı yakaladı ve o andan itibaren de hayatı değişti. Nâzım Hikmet’in evlatlık olarak aldığı Cengiz Ferecov uzun yıllar Azerbaycan Tarım Bakanlığında müsteşar olarak vazife yaptı.
11. 3 Haziran 1963 sabahı kalp krizi sonrası hayata veda eden Nâzım Hikmet’in mezar taşı siyah bir granitten yapıldı ve meşhur şiirlerinden biri olan rüzgara karşı yürüyen adam figürü taş üzerinde ebedileştirildi.
3 Haziran 1963 sabahı gazetesini almak üzere ikinci kattaki dairesinden apartman kapısına yürüyen büyük şair, gazetesine uzanırken geçirdiği kalp krizi sonucu hayata veda etti. Sovyet Muharrirler Birliği salonunda yapılan merasime yerli yabancı yüzlerce sanatçı katıldı.
12. Nâzım Hikmet hapisteyken Mustafa Kemal Atatürk’e mektup yazdı ve vatan haini olmadığı anlattı.
Mustafa Kemal Atatürk’ün hastalığı devrinde yollanan bu mektup muhtemelen kendisine hiçbir vakit ulaşmadı. Şuurlu bir halde ulaştırılmadığı argümanının da bulunduğu o mektupta şunları yazmıştı Nâzım Hikmet:
Türk Ordusunu ‘isyana teşvik’ ettiğim argümanıyla ‘15 yıl ağır mahpus cezası giydim. Artık de Türk Donanmasını ‘isyana’ teşvik etmekle töhmetlendiriliyorum. Türk inkılabına ve senin ismine and içerim ki hatasızım. Askeri isyana teşvik etmedim… Mecnun, serseri, mürteci, satılmış, inkılap ve yurt haini değilim ki bunu bir an olsun düşünebileyim. Askeri isyana teşvik etmedim. Senin yapıtına ve sana, aziz olan Türk lisanının inanmış bir şairiyim. Sırtıma yüklenen ve yükletilebilecek mahpus yıllarını taşıyabilecek kadar sabırlı olabilirim. Büyük işlerinin ortasında seni bir Türk şairinin felaketi ile alakalandırmak istemezdim. Bağışla beni. Seni bir an kendimle meşgul ettimse, alnıma vurulmak istenen bu ‘inkılap askerini isyana teşvik’ damgasının lakin senin ellerinle silinebileceğine inandığımdandır. Başvurabileceğim en inkılapçı baş sensin. Kemalizm’den ve senden adalet istiyorum. Türk inkılabına ve senin başına and içerim ki hatasızım.
13. Annesi birinci Türk bayan ressamlardan Celile Hanım mutsuz evliliğini bitirdikten sonra gönlünü Nâzım Hikmet’in öğretmeni Yahya Kemal Beyatlı’ya kaptırdı.
Meskene Nâzım Hikmet’e ders vermek gayesiyle gelen Yahya Kemal Beyatlı Celile Hanım’a sırılsıklam aşık olsa da hiçbir vakit yanaşmadı. Nâzım Hikmet’in bu birlikteliğe karşı geldiği söylense de Yahya Kemal’in korkak hali Celile Hanım’ı bıktırdı ve Celile Hanım Paris’e gitti. Rivayete nazaran Sessiz Gemi de işte bu gidişten sonra yazıldı.
Nazım Hikmet’in Kaleminden Kalbimizde İz Bırakan 17 Kelam
Türk Edebiyatının ‘Mavi Gözlü Devi’ Nâzım Hikmet’in Kesinlikle Okumanız Gereken 17 Şiiri
15 Fotoğrafla, Lisanlara Destan Nazım ve Piraye Aşkı
