Bayan ve Demokrasi Derneği KADEM, literatüre katkı sağlamak ve mevcut bilgi birikimini ortaya çıkarmak ismine geçtiğimiz günlerde 8. Toplumsal Cinsiyet Adaleti Kongresi’ni düzenledi. KADEM Bayan Araştırmaları Mecmuası öncülüğünde gerçekleşen kongrenin teması, “Kadın ve Mekân”dı. Panelde, “Kadın ve Mekân” teması etrafında bayan kimliği ve bu kimliğin yerleştirildiği, yerelleştirildiği, ilişkin kılındığı yahut uzak bırakıldığı alan ve yerler masaya yatırıldı.
Bireyler günlük hayat pratikleri sonucunda kendilerine bir dünya inşa ederler. Vakitle inşa ettikleri bu yerler onları kalıplaştırır. Diğer bir deyişle, beşerler kendi aksiyonları sonucunda yerleri inşa ederler ve vakitle yerler onların hareketlerini etkilemeye başlar. Batool Altawel ve Melek Zeynep Bulut, kendi aksiyonları ile kendi yerlerini inşa eden iki genç bayan olarak hemcinslerine ilham oluyor. Altawel, Suriyeli göçmen bir bayan olarak yeni tanıştığı bir coğrafyada kendisine toplumsal yer inşa etmenin; Bulut ise bir mimar olarak manası olan yerler oluşturmanın uğraşını veriyor.
GÖÇMEN BAYANLAR KENDİ YERLERİNİ YARATMALI
Göçmenlerin toplumda yahut literatürde sırf büyük bir topluluk olarak görüldüğünü söyleyen Altawel, “Bir göçmen olarak senin yüzün, senin karakteristik özelliklerin ve seni oburlar insanlardan ayıran her şey bulanıklaşmaya başlar. UNICEF raporlarındaki bir numaraya dönüşür ve bir birey olarak koca göçmen terminolojisinin içinde kaybolup gidersin” diyor.
Genel kanıya nazaran “Suriyeli göçmen kadın” teriminin ekseriyetle pasif, muhtaç ve ezilen bayanlardan müteşekkil makul bir toplumsal kategoriyi temsil eden kültürel bir mana söz eder. Lakin Altawel, bu kültürel tabirin göçmen bayanların çeşitliliğini göz arkası edildiğini söylüyor.
GÖÇ YOLUNDA MADDİ KAYIPLAR
Altawel, ailesinin sırf vatanlarından ayrılmadan bir gün evvel çekilen eski bir aile fotoğrafı, yıkılan konutlarının anahtarları ve halihazırda Suriye’de yıkılı olan kimi mülklere sahip olduklarını kanıtlayan geçersiz dokümanlar üzere birtakım eşyaları sakladığını görmüş. Altawel, “Bu kıymetsiz üzere gözüken şeyler ailem için bir paha taşıyor ve bu yüzden o kadar hareket ve bir sürü şey kaybetmenin ortasında, bunları sakladıklarına emin olmuşlar” diyor ve ekliyor: “Bu objeler göçmenler için büyük değer taşır zira onlar toplumsal alanlarını ve yerlerini inşa etmek, kimliklerini devam ettirebilmek ve kolektif kimlik algısını yıkmak için onları kullanırlar.”
Sanatkara öncelikle kimlik dayatması var
15 yıla yakın bir müddettir mimarlık ve kültür sanayisi içerisinde çalışan Melek Zeynep Bulut, “Benim için yer tasarlamak, mimariyi kurgulamak ya da bir sanat anlayışını kurgulamak hiçbir vakit ‘sadece yapmak’ ile ilgili olmadı. Her vakit bu hareketlerin manalarıyla ilgilendim” diyor.
Sanat ya da tasarım üretmenin bir teknik ya da görsel izlenim üretmekten çok daha fazlası olduğunu düşünen Bulut, sanat üretiminin sosyoloji ve varoluşsal temellerle ilintili olduğunu söylüyor. Türkiye’de kültür-sanat alanında çalışmalar yürütmenin biraz meşakkatli olduğunu, zira kültür-sanat endüstrisiin daha çok belli kimliklerle ilgilendiğini söyleyen Bulut, sanat yapmak için makul kimliklere sahip olmak ya da makul kimlikleri yansıtmanın gerekebildiğini söz ediyor: “Bu noktada kendi varlığını kabul etmek ve özgüvenle hareket etmek çok değerli. Dünyanın her yerinde olduğu üzere Türkiye’de de kültür sanatın bir tarifi ve ‘yapma biçimi’ var. ‘Kültürü bu türlü inşa etmelisin, sanatı bu türlü inşa etmelisin’ üzere bir algı ve doğruyu belirleme formu var. Yalnızca belirlenmiş tarifi inşa ederseniz kültür yapmış olursunuz üzere sonlar görüyorum… Hayır. Benim inandığım ve üzerine gittiğim farklı bir şey var. Sanatı var eden apayrı bir şey var. Varlığımızı kuşatan öteki bir yer var ve ben bununla ilgileniyorum. Bu dinamikle kendi alanımızı yaratabileceğimizi, yaratmamız da gerektiğini söylemek istedim. Münasebetiyle bir şeyi kırmak, bir şeye karşı bir şey yapmak ya da bir yere kendini kabul ettirmek değil benim sıkıntım. İnandığım ve peşinden gittiğim diğer bir şey var ve bunun bir heyeti yok.”
Mana aleminden husus alemine geçiş
“Biz mana aleminden, husus alemine geçerken temasımız yerle başlar. Birinci yer anne rahmidir” diyen Bulut, çok uzun yıllardır bu bahsin derinliğini hissedip, üretmeye çalıştığını söylüyor.
