Önce Biraz Tarih Bilmek Gerek! Sanat Eserleri Neden Bu Kadar Pahalıdır?

Paranın sanatı sevdiği bir gerçektir. Sanatta parayı daima kendisine çekmiştir… Haberlerde ya da toplumsal ağlarda orta ara karşımıza çıkan bir haber vardır;

“Milyon Dolarlık Tablolar.”

Resme baktıkça bunun nasıl bu kadar kıymetli olabileceğini, birebirini yeğeninizin bile yapabileceğini düşünürsünüz (!)

Lakin fiyatı milyon dolarlara tekabül etmektedir. Girişte de yazdığımız üzere sanat yapıtlarının neden bu kadar kıymetli olduğunu anlamak için biraz sanat tarihi bilgisi gerekmektedir.

2012 yılında Polonya asıllı Amerikalı ressam Mark Rothko’nun bu yapıtı 86.9 milyon dolara satıldı.

Genelde değerli sanat yapıtlarından bahsediliyorsa kesinlikle orada Rothko ismi da geçmektedir. 

“Ya adam dümdüz boyamış resmen, badana üzere tuvali milyon dolara satılmış” dediğiniz fotoğraf katiyetle bir Rothko yapıtıdır.

Pekala baktığınız vakit hiçbir şey anlatmıyor dediğiniz bu eser neden bu kadar değerlidir? Beşerler çıldırmaya başlamış ya da para fazla mı gelmiştir?

Mark Rothko soyut dışavurumcu bir ressamdır. Dışavurumculuk özetle tabiatın insan ruhundaki yansımasını ele alan bir akımdır. Soyut dışavurumculuk da ise rastgele bir betimleme, bir şeyleri resmetme telaşı yoktur. 

Bu akımda çoka kaçan bir sadelikte ruh duygulanımlarını sadece bir renk ve muhakkak meçhul biçimlerle anlatabilirsiniz. Soyut Dışavurumculuğun ülkemizdeki en kıymetli temsilcisi ise Bedri Baykam’dır.

Rothko’nun da sıkıntısına düştüğü telaş budur. Fotoğraflarının karşısına geçen insanlara bir şeyler anlatmak yerine, bir şeyler hissettirmeyi amaçlamaktadır. 

30 yıla yakın önemli manada maddi düşünceler çekmiş, Yahudi olduğu için memleketinden kaçmış, ömrünün son 10 yılında mevti saplantı haline getirmiş ve intihar ederek yaşama veda etmiştir.

Öte yandan ABD’nin İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, dünyanın önderi olma kederinin önünde bir pürüz bulunmaktadır; “Kültür ve Sanat”

Çok fazla göç almıştır, yoz bir kültürü olduğu düşünülmektedir. İstihbarat teşkilatı CIA’in kurulduktan sonraki birinci başarılı operasyonu ne yazık ki sanat üzerine olmuştur. 

Başta Rothko üzere büyük ustaları, o devirlerde ziyadesiyle desteklemiş, büyük müzayedelere, galerilere, müzelere stantlar düzenlemesini gizlice sağlamışlardır. Rothko, ABD kapitalizmine karşı bir sanatçıydı. O öldükten sonra yapıtlarının bu kadar pahalanacağını kestirim etmiş midir bilemeyiz.

Lakin İkinci Dünya Savaşı sonrası sanat yapıtları özel bir koleksiyon hususudur. Alıcılar bir vakitler Rothko’nun yüzüne bile bakmazken artık bir Rothko için ruhlarını satmaya hazırlardır elbet.

Bir öteki milyon dolarlık haberleri çıkan yapıta geçelim.

Norveçli Dışavurumculuk akımının babası Munch’un Çığlık tablosu… 119 Milyon dolarlık (321 milyon Türk lirası) bir yapıta bakmaktasınız.

(Bu yapıtın ne anlattığı ve dışavurumculuk akımının ne olduğunu daha evvelki yazılarımda hayli bahsetmiştik. Profilimden ulaşılabilir.)

Hoşluktan öte rahatsız edici olan bu tablo neden bu kadar değerlidir ?

Bunun nedeni yapan sanatçısıdır. Yani Edward Munch imzası taşıması, dışavurumculuğun neredeyse simgesi haline gelmesi, fiyatını astronomik yapmaktadır. Alıcılar burada yapıtın ne anlattığını akıllarına bile getirmemektedir.

İmzası ve yapıtın kendisi aslında onu değer biçilemez yapmaktadır. Bilhassa müzeler ünlü bir tabloyu koleksiyonlarına katarak izleyicileri kendisine daha rahat çekebilmektedir.

Düşünün ki ülkemizde bir müze bu yapıtı satın aldı. Yerli yabancı ne kadar ziyaretçisi olacaktır bir fikriniz var mı? En berbat yanı ise şayet müzeye olmazda özel koleksiyona girmişse eser geçmiş olsun. Artık bir kurum değil şahıs malıdır ve onunla istediğini yapmakta özgürdür. Büyük ustaların birçok yapıtları özel koleksiyonlarda olduğundan, istediğiniz de gidip görme bahtınız yoktur.

Lakin sanat izlenmek için değil midir ?

Sanat yapıtlarının bu kadar değerli olmalarının nedenlerinden biri de sanatın uzun vadede kolay kolay asla ziyana uğramamasıdır. Yani aldığınız bir eser vakit içerisinde daha da pahalılaşacaktır.

Ve bu türlü olması için vilayetle yıllar öncesinde yapılmasına gerek yoktur.

Kim alıyor, neden alıyor fotoğrafları?

Durumu en kolay hali ile aktarmaya çalışalım.

Ülkemizde sanat yapıtı satın alan kitle makuldür. Bir kısmı koleksiyoner olarak sizden bir kaç fotoğraf alır, aslında yatırım yapmaktadır. Uzun vadede sizden aldığı yapıtları çok daha değerli fiyattan satabileceğini bilmektedir. 

Beğendiği için alıp duvarına asan sanat severler de bulunmaktadır elbette. Lakin sanata asıl istikamet veren, bir anda genç sanatkarların yıldızını parlatan galeriler ve koleksiyonerlerdir. Üçten aldığını yarın beşten satacaktır.

Özetle sizin isminize yatırım yapmaktadırlar. Müzayedelere giren bir yapıtınız bir anda hak ettiği kıymetinin kat ve katlarına satılabilir. Natürel bu genç bir sanatçı için risktir. Bir anda yükselmek sert bir düşüşle sonuçlanabilmektedir.

Picasso hayatı boyunca binlerce tablo yapmıştır. Gerçek manada üretken bir sanatçıdır.

Pekala Picasso’nun her bir yapıtını tek tek sanat yapıtı olarak nitelendirebilir miyiz? 

Bu soru bugün hala sorulmaktadır. Ve cevabı meçhuldür.

Lakin bilinen bir şey var ki şayet şu anda büyük annenizin konutunda, imzalı bir Picasso varsa A4 boyutunda bile olsa, artık milyonersiniz demektir. Zira değerli olan şey yapıtın kendisinden çok altındaki imzadır. Yapıtların değerli olmalarının en değerli nedenlerinden biri yapıtın sahibinin kim olduğudur.

Sanat yapıtlarının astronomik derecede kıymetli olmaları sanatkarlarının istediği bir şey değildir. 

Hiç bir sanatçı para için fotoğraf yapmamaktadır. Bundan dolayıdır ki tarihte birden fazla sanatkarın değeri öldükten sonra anlaşılabilmiştir.

Günümüzde bu algı kırılmaya başlasa da, sanatçı, tuvalinin karşısında kendi telaşlarını özgün bir lisanla işler, izleyicisine sunar ve akabinde hayatta kalmak ve üretimini devam ettirebilmek için çalışmalarını satar.

Ülkemizde de şimdi bilinen bir alan olmasa da Avrupa’da beşerler boş yerlere değil, sanatkarlara yatırım yapmaktadırlar. Bu sayede sanatkarlar daha da tanınır, dünyaya ulaşır ve tarihteki yerlerini alırlar.

Bundan sonra tekrar kıymetli tablo haberleri ile karşılaşırsanız, bu okuduklarınız aklınızda bulunur ümidi ile…

Sanatla kalın..