Türk Lirası bizim ulusal paramız, doğal olarak kıymetimiz ve değerlimiz.
Bir parayı para yapan Merkez Bankalarıdır. Dünyada çok az ülkede yoktur lakin onlar da genel olarak öteki para ünitelerine endekslidir ya da kullanır ki o paraların MB bulunur. Bir de dünyada son yıllarda merkeziyetsiz sistemler de oluşmuştur lakin hususumuz bunlar değildir.
Bizim bir Merkez Bankamız ve son 1 yılda haddinden fazla kıymet kaybeden bir paramız var.
TL’nin değerini korumak misyonu kanunla Merkez Bankası’na verilmiştir.
TCMB Kanunu, ‘Temel vazife ve yetkiler’de birinci unsurda der ki ‘fiyat istikrarını koru’! Mealen, ‘mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli’ enflasyonla gayrettir.
Akabinde ‘Banka, fiyat istikrarını sağlama hedefi ile çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve istihdam siyasetlerini dayanaklar.’ der. ‘Çelişmemek’ burada anahtar söz olsa gerek.
Sonraki cümlede de ‘Bankanın temel vazife ve yetkileri’nde ‘Hükümetle birlikte Türk lirasının iç ve dış pahasını korumak için gerekli önlemleri almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini belirlemek, Türk lirasının yabancı paralar karşısındaki pahasının belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk lirası ile değişimi ve başka türev süreçlerini yapmak’ bulunur.
Gelelim paramızın pahasına o halde!
TL’nin kıymet kaybı ithal bağımlı bir ülke olarak, ki günümüzde global dünyada bir geçişkenlik zati var, fiyat istikrarında eza oluşturduğundan alım gücümüz düşüyor. Dünya konjonktüründe bir ıstırap olduğu bariz. Lakin yurt içindeki durumda negatif bir ayrışma gördüğümüz de kesin.
Peki tüm bu vazife ve yetkilere rağmen Merkez Bankası ne kadar başarılı bakalım ?
Dolar ve euronun TL’yle alakasını sokaktaki 10 yaşında çocuklar dahi bilse de biz hatırlatalım ?
Dolar/TL geçen yıl bugün (19 Ağustos 2021) güne 8,4553’ten başlarken, günü 8,4991 düzeyinden tamamlıyor. Bugün dolar/TL kuru 18,10 düzeyinde süreç görüyor. Dolar, TL karşısında 1 yılda % 112 oranında paha kazanmış.
Euro/TL’de de görünüm çok farklı değil. 19 Ağustos 2021’de 9,9730 düzeyinden günü tamamlayan kur, bugün 2022’de 18,22 düzeyinde bulunuyor ve son 1 yılda yüzde 85,75 oranında yükseliyor.
Gelelim başka para birimlerine
1974 yılından bu yana TL kullanılan Kuzey Kıbrıs’ta ana muhalefet bedel kaybı sonrası euroya geçiş önerisi haberi sonrası, önce dünyanın en yoksul ülkeleri, sonra Türkiye’nin en çok yardım ettiği 4 ülke ve aynın kategoride olduğumuz gelişmekte olan ülkelerin para üniteleri karşısında TL’nin durumunu görelim istedik.
Hazırsanız başlayalım ?
IMF’nin 2021 yılı bilgilerinde, nominal GYSİH’e nazaran ülkelerin büyüklüklerinde en sonda olan ve kendi para ünitesini kullanan ülkelere baktık
Montserrat, Kuzey Amerika’da İngiltere’ye bağlı ada ülkesinin para ünitesi Doğu Karayip Doları olurken, geçen yıldan bu yana TL karşısında yaklaşık %100 bedel kazandığı görülüyor.
Bu para ünitesi ABD Doları’na endeksli olup, Doğu Karayip Devletleri Örgütü’ne üye 8 ülke tarafından kullanılıyor.
Tonga, Büyük Okyanus’ta 169 adadan oluşan bir krallık. 1 TL’nin Tonga Pa’angası karşısında serüveni grafikte görülüyor.
Komorlar, Afrika’da bir orta ülkesi. Geçen yıl 1 TL 48,72 Komor Frangı ederken, bu yıl 26,91 karşılığında bulunuyor
Seyşeller de Afrika’da bir ada ülkesi ve geçen yıl TL, Seyşeller Rupisi’nde daha kıymetliyken bu yıl durum değişmiş.
Geçen yıl bugün 1 Seyşeller Rupisi 0,61 TL ederken, bugün 1 TL 0,72 Seyşeller Rupisi ediyor.
Gelelim Türkiye’nin yardımseverliğine! Türkiye’nin en çok yardım ettiği 4 ülkeden biri olan Arnavutluk’ta geçen yıl 1 TL verince yaklaşık 12 Leki alırken, bu yıl 6,42 Leki alıyorsunuz.
Somali’ye de bol bol yardım götürüyoruz lakin artık daha fazla ödeme yapmak durumundayız
Savaş birinci çıktığında seyir biraz farklılaşsa da Ukrayna’da da durum aynı
Suriye, göç bağlamında en çok yardım ettiğimiz ülkelerden olurken, Merkez Bankası takımı toplumsal medyada viral olan ve yurt içinde mülteciler konusundaki gelişmelerde çok tartışılmaların odağında olması nedeniyle Afgan Afganisi’ne bakmak istedik
Bitmedi! Gelişmekte Olan Ülkeler diye bir kategori var iktisatta biliyorsunuz. Ne gelişmiş ne de geride kalmış lakin gelişmeye de göz kırpar üzere ülkeler için kullanılıyor. Birincisi Brezilya, geçen yıldan bu yana seyir yaklaşık yüzde 100
Hindistan Rupisi geçen yıl neredeyse 10’da biri ederken, bu yıl 2 kat paha kazanmış
Endonezya için de anlatmaya gerek yok
Filipin Pezosu, Güney Afrika Randı, Malezya Ringiti, Meksika Pezosu ve Tayland Bahtı… Nereye baksak birebir grafik TL’nin seyrü sefa değil de cefası tahminen de…
Siz ne dersiniz? TL’deki bedel kaybı nereye kadar sürecek?
