Meraklıları İçin 10 Madde ile Eski Mezopotamya Tarihi

Mezopotamya’da tarih öncesi devranlar, bir grup bulguların görüldüğü bölgelerin isimleriyle sınıflandırılmıştır. Biz burada detayına girmeden yalnızca bu devranların isimlerini ve kronolojik sıralarını belirteceğiz.

• M.Ö. 6000-5600 Hassuna-Samarra Devri

• M.Ö. 5600-5000 Halaf Periyodu

• M.Ö. 5500-4000 Obeyd Periyodu

• M.Ö. 4000-3100 Uruk Periyodu

• M.Ö. 3100-2900 Cemdet Nasr Devri

Mezopotamya ismiyle kelam edilen alan, Fırat ve Dicle içinde ve etrafında kalan bölgedir. Sonları genel olarak doğuda Zagros Dağları, batıda Suriye Çölü, kuzeyde Toros Dağları ve Doğu Anadolu, güneyde ise Basra Körfezini kapsamaktadır.

Mezopotamya’da yazın sıcaklıklar 50 dereceyi bulabilir. Kışın ise bunun tam bilakis çok soğuktur. Bölgeye yılın 11 ayı yağmur yağmaz. Coğrafyayı iki temel ırmak Fırat ve Dicle besleyerek, bölgede tarım yapılmasına imkan sağlar.

Sümerlerin temelinde Mezopotamya bölgesine sonradan mı geldikleri, yoksa buranın yerli halkı mı oldukları konusu bugün hala soru işaretidir. Birçok tarihçi bölgedeki iki ana ırmağın isimlerinin Sümerce olmayışı hasebiyle, Sümerlerin buraya Antalya escort
sonradan geldiklerini savunmaktadırlar. Buna nazaran, şayet Sümerler yerli bir halk olsa idi bu ırmak isimleri Sümerce olmalıydı.

Sümerler temelinde M.Ö. 4000’li yıllarda bölgede kent devletleri kurmaya başladılarsa da M.Ö. 2900’lü yıllarda tam bir devlet olarak ortaya çıktılar. M.Ö. 3200’lü yıllarda evvel fotoğraf özellikli olarak kayıtlar tutmaya başladılar, daha sonra fotoğraf karakterleri vakitle yok oldu ve fotoğraf yazısı çivi yazısı haline dönüştü. Sümerler, otomobil tekerleği, saban, çömlekçi çarkı, yelkenli tekne üzere icatlar yaptılar. Dini inanışları ve gelenekleriyle kendilerinden sonra gelen bütün medeniyetlere etkilerde bulundular.

Akkadlar Mezopotamya topraklarına kuzeyden, geniş vakte yayılan bir göç dalgası ile geldiler. Sümer topraklarına yerleşen bu kavim Sargon isimli birisinin önderliğinde müstakil bir pozisyona geldi. Akkadlar, Mezopotamya topraklarına yeni bir telakki getirdiler. Bu telakki, ticaret yapmak yerine, daha çok savaşarak ganimet elde etmek, bilinen dünyaya hakim olma isteği ve bayanın büsbütün ikincil birisi olarak görülmesiydi.

Akkad hükümdarları çok tezli unvanlar kullandılar. Sargon’un torunu Naram-Sin, kendisini kabartmalarda ilahlara mahsus başlıklarla resmettirdi. Akkadlar tıpkı vakitte, evvelki yıl gerçekleşen önemli bir olayın isminin, bir sonraki yıla verilmesi mantıklı bir tarihleme sistemi geliştirdiler.

Akkadların bayanı dışlayan telakkisi bugün hala doğu toplumlarında mevcuttur.

Assurlar, Sümerlerden sonra Mezopotamya’nın sahibi diyebileceğimiz büyük bir uygarlıktır. Akkadların kuzeye giden ögelerinin oluşturduğu bu devlet, savaşçı bir toplumdu. Her yıl yaz aylarında kesinlikle bir yere sefere çıkarlardı. Seferlerin tek gayesi ganimet değildi, beşerler rablerin buyruğuyla savaşa gittiklerine inanıyorlardı.

Assurlar sanatta ve mimaride birçok yenilikler getirmiş bir uygarlıktır. Assur tarihi birkaç kısımda incelenmektedir. 

• Eski Assur M.Ö. 2000-1600

• Orta Assur M.Ö. 1600-1000

• Yeni Assur M.Ö. 1000-609

Yeni Assur devrine ilişkin kabartmaları ve heykelleri İstanbul Arkeoloji Müzeleri bünyesindeki Eski Şark Yapıtları müzesinde inceleyebilirsiniz.

M.Ö. 1894-1595 ortasındaki devir Eski Babil Krallığı olarak anılır. Bu krallık, ünlü kanun koyucu Hammurabi’nin hükümdarlığını yaptığı uygarlıktır. Temelinde Babil ve Assur, Akkadların iki başka koludur. Kuzeye ayrılanlar Assur, güneyde kalanlar ise Babil uygarlığını teşkil etmişlerdir.

Eski Babil Uygarlığı, Kiş-Agade kentleri merkez olmak üzere güney Mezopotamya’da konumlamıştır. Devlet, Hammurabi periyodundan sonra Akkad ve Sümer mirasını sahiplenerek yükselişe geçmiştir. M.Ö. 1595 yılında, yükselişe geçen Hititler’in Kuzey Suriye seferi sırasında Babil ele geçirilerek uygarlığa son verildi. 

Eski Babil Krallığının en büyük mirası, Kral Hammurabi’nin yazdırdığı kanunlardır.

Kassitler, Eski Babil Krallığının dağılmasından sonra boşlukta kalan iktidarı doldurmaya çalışmakla ön plana çıkan bir Escort Antalya uygarlıktır. Mezopotamya’ya doğudaki dağlardan geldikleri varsayılır. Evvelce personel olarak çalışırken, güç istikrarları değişince kendi teşkilatlarını kurdular. 

Kassitler yazışmalarda Babil lisanını kullandıkları için kendi lisanları hakkında bilgi sahibi değiliz.

Hurri-Mitanni Devleti, Mezopotamya’nın kuzey topraklarına hükmetmiş bir uygarlıktı. Doğuda Urartular, güneyde Assur ve batıda Geç Hitit Kentleri ile komşuydular. Bu stratejik pozisyonları, Assur ve Anadolu ortasında bir köprü vazifesi görmekle bir arada, Assur-Urartu ve Geç Hitit Devletleri ortasında bir tampon bölge görevini almaktaydı.

Hurri ve Mitanni toplumlarından oluşan bu devlet, 2.bin yılın başlarında bölgede zuhur etmişlerdi. Urartuca ile akraba bir lisan konuşuyorlardı. Tarih sahnesinden çekildikten sonra, kültür-sanat, mimari vb. bütün mirasları, başta Assur ve bölgedeki başka medeniyetlere intikal etti.

Babil Krallığının M.Ö. 1595 yılında Hititler tarafından yıkıldığını üstte söylemiştik. Eski çağlarda bir uygarlığın yıkılması demek, halk üzerindeki hakim iktidarın değişmesi demektir. Yani savaşı kaybeden taraf büsbütün tarihten silinmez. Bunun yanında, büsbütün öldürülerek yeryüzünden silinen kavimler de mevcuttur.

Yeni Babil yani başka ismiyle Kalde krallığı, Nabopolassar isimli hükümdarlarının önderliğinde teşkilatlanarak, Medler ve İskitler ile müşterek hareket etti. Assur Krallığının sonunu getiren de işte bu ittifak oldu. Yeni Babil periyodunun en ünlü hükümdarı Nabukadnezzar’dır. Babil kentine kıymet vererek burayı kutsal bir hale getirdiler. Günümüze bıraktıkları en değerli tarihi yapıtları görkemli İştar Kapısı‘dır.

Persler, günümüz İran devleti hudutları içerisinde ortaya çıkmış bir toplumdu. Evvelce, Medya isimli bölgede Medler ile birlikte yaşıyorlardı. Ama bu tertipte Medler üst sınıfı teşkil ederken, Persler daha fazla ezilmekteydi ve bu durumdan şad değillerdi.

Persler, Kiros isimli birisinin önderliğinde isyan ederek Medleri yıkmayı başardılar. Böylelikle müstakil bir pozisyona gelen Persler, Anadolu içlerine yanlışsız yöneldiler. Evvela iktisadı çok yeterli olan Lidya’yı ele geçirdiler. Böylelikle batı Anadolu’ya hükümran olan Persler, Yunan dünyasını tehdit ediyordu. Bu durum da M.Ö. 490-Marathon Muharebesi ile başlayan ve M.Ö. 449’lu yıllara kadar sürecek olan Pers-Yunan savaşlarının öncüsüydü.