İstanbul’un merkezindeki doğal şifa kaynağı: Tıbbi bitkiler bahçesi

Doğal şartlara uygun yetiştirilen ekinezya, ıtır, kedi otu, lavanta ve limon otu üzere yüzlerce bitki çeşidinin üretilmesi, araştırılması, tanıtılması ve çeşitliliğinin korunması gayesiyle hizmet veren bahçede yaz aylarının gelmesiyle renk cümbüşü yaşanıyor.

Pembe, beyaz, kırmızı, sarı ve mor çiçeklerle renklenen şifalı bitkilerin bulunduğu bahçe, ziyaretçilerin ekosistemin farkına varmaları için fırsat sunarken, şifanın tabiatta bulunduğunu da gösteriyor.

Adacıklardan oluşan ve her kısımda farklı cinslerin yetiştirilmesine uygun şartların oluşturulduğu bahçede, sıcak ve ılıman iklim bitkilerinin yer aldığı serada, yurt içi ve yurt dışından getirilen 90’ı aşkın cins bulunuyor.

Ziyaretçiler, etiketler ve kimilerinde bulunan QR kod vasıtasıyla bitki hakkında geniş ve sesli bilgi alabiliyor.

Kurutulan bitki örnekleri herbaryumda incelenebiliyor

Bahçede, tıbbi bitkilerin hasat edildikten sonra işlendiği ve kullanılmak üzere dönüştürüldüğü laboratuvar, herbaryum, tohum bankası ve kurutma odası da bulunuyor.

Cinsine nazaran belli hasat vakitlerinde toplanan bitkiler, kurutma odasında uyumlu şartlarda kurutuluyor. Bitkilerin tohumları sürdürülebilirliğin sağlanması emeliyle paketlenerek tohum bankasında korunuyor.

Kurutulan bitki örneklerinin bir kısmı herbaryumda saklanıyor. Herbaryum, ziyaretçilerin mevsime bağlı kalmadan istedikleri bitkileri görmesine ve incelemesine imkan sağlıyor.

Uygulamalı eğitimlerin ve atölyelerin düzenlendiği laboratuvarda ise stajyer öğrencilere ve kursiyerlere tıbbi bitkilerden krem, merhem, sabun, kolonya, parfüm, uçucu yağ ve paklık eseri imali öğretiliyor.

Bitki atıklarının doğal gübre olarak değerlendirildiği bahçede, sentetik gübre ve ilaçlara başvurulmazken, sulama için damlama ve yağmurlama sistemleri kullanılıyor.

Bitkiler botanik olarak teşhis edilip sınıflandırılıyor

Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi Sorumlusu Ziraat Yüksek Mühendisi Merve Güçlü Tınmaz, 14 bin metrekarelik alana kurulan bahçede, serada yetişen subtropik ve tropik bitki çeşitlerinin yer aldığı 700’ü aşkın tıbbi bitkinin bulunduğunu kaydetti.

Türkiye’nin her yerinden ve yurt dışından gelen bitkiler için farklı başka bakım ve yetiştiricilik uyguladıklarını lisana getiren Tınmaz, botanik olarak teşhis edilen bitkilerin yanlışsız tıp olup olmadığına bakılıp sınıflandırıldığını anlattı.

Klâsik ve çağdaş tıpta monografili denilen bitkilerin sınıflandırılmasına bilhassa ehemmiyet verdiklerini belirten Tınmaz, “Eğer yanlışsız bir cinsse daha sonra alanımıza alıyoruz. Natürel hastalık ve zararlıdan arınmış olması gerekiyor. Daha sonra üretimine geçiyoruz. Tohumla üretilen, çalı çeşidi ve uzun yıllık bitkiler ile ağaç cinslerimiz var. Bunları, uygun yetiştirme halini belirliyor ve tohumlarının devamını sağlamak için nizamlı olarak tohum bankamızda saklıyoruz.” sözlerini kullandı.

Tınmaz, bitkilerin çiçekli kısımlarının her periyot ziyaretçiler tarafından görülebilmesi gayesiyle herbaryum koleksiyonu oluşturduklarını anlattı.

Bitkilerin tedavide kullanılan kısımlarından “drog” örnekleri saklanıyor

Bahçede bulunan laboratuvar, bitki kurutma alanı, herbaryum ve tohum bankasının daima fonksiyonel ve bir döngü halinde olduğunu anlatan Tınmaz, tohumu ekilerek yetiştirilen bitkiden tedavide kullanılması için drog denilen örneklerin alındığını, kuruttuktan sonra paketlenen örneklerin bir yıl depolarda saklandığını aktardı.

Bitkilerin pH kıymetlerinin farklı olduğunu belirten Tınmaz, “Bazıları kumlu toprakta yetişiyor, kimileri killi, kimileri ağır toprak istiyor. Onun için pH düşürücü kimi tedbirler alıyoruz. Zira İstanbul’da bu cins bitkinin yetişmesi nitekim güç oluyor. Adaptasyon denemesinde de bilhassa sıcak bölge bitkilerini dış alana adapte ederken pişkinleştirme dediğimiz formülü izleyerek, bir dışarı, bir içeri taşıyarak adaptasyonunu sağlıyoruz.” diye konuştu.

Serada ılıman ve sıcak iklim bitkileri yetiştiriliyor

Bahçenin sera kısmında ılıman ve sıcak iklimde yetişen yaklaşık 93 bitki tipi bulunduğunu, bunların bir kısmının ağaç olduğunu belirten Tınmaz, burada yetişen bitkilere örnek vererek, laboratuvarda da bahçede yetiştirilen çeşitlerden demonstrasyon emelli birtakım eserler yaptıklarını aktardı.

Tınmaz, ayrıyeten yıl boyunca staj yapmak için gelen öğrencilere krem ve kolay maserasyon üretimini, hisrosol ve uçucu yağ üretmeyi gösterdiklerini, tekrar yanlışsız hasat tekniklerine ait bilgi verdiklerini kaydetti. Bitkilerin tanıtılması maksadıyla bahçede eğitim, kurs ve çeşitli çalıştaylar düzenlediklerini lisana getiren Tınmaz, bahçenin haftanın 7 günü ziyaret edilebileceğini söyledi.

Tıbbi bitkilerin Türkiye’de klâsik olarak çok kullanıldığını lisana getiren Tınmaz, yeniden sıhhat ve kozmetikte de tıbbi bitkilerden yararlanıldığını aktardı. Tınmaz, örnek verdiği gül, ıtır üzere bitkilerin bilhassa kozmetik alanında çok kullanıldığını, seradaki tropikal meyveler ile yenilebilir otların da besin olarak tüketildiğini anlattı.