İPEK TANIR
Bir insanın kişiliği, karakteri, dünyaya ve öbür insanlara davranış biçimleri yetiştiği aile, muhit ve iklimde şekillenir. Son yıllarda sıkça kullanılan ‘iklim krizi’ tabiri dünyadaki fizikî değişimler için kullanılsa da toplumsal hayatımızda da çok önemli boyutlarda bir iklim krizi yaşanıyor. Bilhassa pandemi periyodunda hem yaygın hem toplumsal medyada sıklıkla karşımıza çıkan kelamlı tarih çalışmaları bu gerçeği bir kere daha net bir biçimde gözler önüne serdi. Bugün 60, 70’li yaşlarını sürmekte olan kuşakların aile kıssaları, yetiştirilme stilleri, terbiye metodları, büyük ailede hayatı tanımanın getirdiği deneyimler bugün neyi kaybettiğimizi fark etmemiz açısından büyük değer taşıyor.
Nuriye Çakmak Çelik’in GZT için gerçekleştirdiği ‘Doğduğum Ev’ başlıklı kelamlı tarih röportajları da okuru toplumun paha verdiği, kanaat başkanı olarak benimsediği isimlerin çocukluk ve gençlik anıları eşliğinde sosyolojik manada yaşadığımız değişimin ve iklim krizinin neleri elimizden aldığını görmeye çağırıyor.
LİSANA GELEN ÇOCUKLUK
Toplumsal medyada büyük yankı uyandıran röportajlar yakın vakitte Ketebe Yayınları tarafından kitaplaştırıldı. Mim Kemal Öke, Nurullah Genç, Hayati İnanç, Yavuz Bülent Bakiler, Ömer Tuğrul İnançer, Teoman Duralı, Ekrem Kızıltaş, Hayrettin Karaman, İbrahim Uğurlu, Hasan Aycın ve İsmail Hakkı Aydın doğdukları meskenden başlayarak yetiştikleri ortamı, aile alakalarını, çocukluk hafızalarında kayıtlı kalan anları ve anıları büyük bir samimiyetle anlatıyorlar bu söyleşilerde.
Soru sormak, röportaj yapmak, muhatabında itimat uyandırıp hakikat sorulara gerçek karşılıklar alabilmek pek kolay değildir. Gazetecinin dersine yeterli çalışması, detaylara vâkıf olması kadar mahremiyet ölçülerine riayet ederek muhatabının kendi istediği hudutlar dahilinde özelini açmasını sağlamak da maharet ister. Nuriye Çakmak Çelik bu noktada hakikat soruları sorarken âlâ bir dinleyici olarak da muhataplarının hayat kıssalarını çok hoş bir seyir içinde okurla buluşturmuş. Elbette bu yaşanmışlıklar içinde o periyotlara dair öz tenkitler, eksikliği, yoksunluğu duyulan haller de var.
Sözgelimi anne üzerine en çok şiir yazan şairlerimizden biri olduğu hatırlatılan Yavuz Bülent Bakiler, ‘Babalar ile ilgili bir yapıtınız oldu mu’ biçimindeki soruya şöyle yanıt veriyor:
“Babamla ilgili bir tek şiirim olmadı. Zira babam İslami bilgiler bakımından çok güçlü muhtevaya sahip olmasına karşın İslam’ın emrettiği bir sistem içerisinde değildi. Yani babam benimle konuşmuyordu terbiyem bozulmasın diye. Bu dünyanın en yanlış terbiye sistemidir. Benim yaşımda olan kimseler de aşağı üst bu terbiye sistemi içerisinden geçmişlerdir. Babam bizim konutumuzda bir general hüviyetindeydi. Biz de onbaşı seviyesindeydik. Ben rastgele bir problemimi direkt doğruya babama anlatamazdım. Anneme söylerdim, annem babama söylerdi, babam yanıtını anneme verirdi. Bu türlü terbiye sistemi olmaz. Bu türlü baba-evlat münasebeti olmaz. Tahminen şaşıracaksınız fakat bütün mukaddesatım üzerine yeminle söylüyorum; televizyon, radyo konuşmalarım oldu, Sivas’ta siyasi hayata atıldım meydan konuşmalarım oldu. Babam bütün bu konuşmalarıma şahit oldu. Fakat bu konuşmalardan bir teki hakkında bana tek cümle söylemedi. Niye? Terbiyem bozulurmuş babam bu bahiste kanaatlerini bana söyleyince.”
ÖDÜNÇ İSİMLE BÜYÜMEK
‘Ben ikinci Hasan’dım. Ödünç bir isimle yaşadım’ diyen Hasan Aycın’ dokunaklı bir öykünün içine doğuyor. İki buçuk yaşındayken vefat eden ağabeyinin ismini taşıyan Aycın’ın çocukluk yılları da sıhhat sorunları ile geçiyor. Lakin bu durum onun iç dünyasını zenginleştiren ve derinleştiren bir rahmete dönüşüyor. Yürüyemeyen, arkadaşları ile koşup oynamayan, hareket edemediği için nerede bırakılırsa orada kalakalan hatta unutulan Hasan, bakmayı ve görmeyi işte o periyotlarda öğreniyor. Şöyle anlatıyor Nuriye Çakmak’a o günleri: “Günün meşgaleleri içerisinde unutulduğum oluyordu art bahçemizde. Çok sonra fark ettiklerinde gece gelip alıyorlardı. Bir yere gitme talihim da yoktu. Lakin şu vardı. Oradan bakıyorsunuz her şeye. Olduğunuz yerden her yere ve her şeye. Dünyaya ve ahirete, gökyüzüne. Efendim, görünen alemin ötesine daima oradan bakıyorsunuz. Sonra bunun ne büyük bir zenginlik olduğunu gördüm. Şunu fark ettim; bütün gün batımlarını izledim ben çocukluğumda. Sonra kendi kendime dedim ki, ‘Ya ne kadar şanslıyım. Dünyada bütün gün batımlarını kaçırmadan izleyen bir Allahın kulu yoktur herhalde.’ Gün geldi bir roman yazmak zorunda kaldığım vakit Sahip Kıran’da bir günbatımı metaforu vardır. Köyümüzden başlar, benim birinci adımlarımı attığım yerden başlar roman.”
Ömer Tuğrul İnançer’le yapılan röportaj ise Bursa’nın bir devir nasıl bir manevi ve kültürel iklime sahip olduğunu hatırlatıyor okura. Tuğrul İnançer, o iklimin değerli şahsiyetlerinden biri olan dedesinin kendisi üzerindeki tesirini şu cümlelerle özetliyor: “Çok hoş bir öğreti sistemi vardı. Mesela tezgahta dokurken bana ilmihal okuturdu. Ömer Nasuh Efendi’yi çok severdi, ben de onun sayesinde Ömer Nasuh Efendi’yi çok sevdim. Konuta konuklar geldiğinde gençleri, yeni yetişmekte olanları enterese edecek konular konuşurlardı. Sonradan ben bunları idrak ediyorum. Ben öğreneyim diye konuşuyorlar. Bilmedikleri şeyler değil. Lakin oturup ders vermiyor. Bir şey okumadığım vakit trikotaj tezgâhını ‘Hasbi rabbi cellallah, mafi kalbi gayrullah, parıltı Muhammed sallallah, la ilahe illallah’ diyerek işliyor. Bu türlü yetiştirdi bizi.”
