Teknolojik ve ekonomik gelişmeler insanoğlunun hayatını epeyce kolaylaştırdı.
Artık ömür daha süratli akıyor. Yollar kısalıyor, meseleler azalıyor, işler kolaylaşıyor ve insan özünde binlerce yıllık tecrübe ve bilgi ile hayatta kalabilen insan, tembelleşiyor. Tahminen de bu sözlerim sizi kızdırabilir lakin yeni kuşak insan dediğimiz kavram çok ta iç açıcı değil. Tasarım odaklı niyet en temelinde insanı, onun his ve tecrübelerini barındıran bir niyet sistemi ve aslında bize hiç te uzak olmayan, genlerimizde olan bir sistem. Sadece ona biraz daha yakından bakıp keşfetmemizi bekliyor.
Çözüm üretme yeteneği, günümüzün tahminen de en değerli problemlerinden biri.
Binlerce sorun ve sorun içerisinden en süratli, en ucuz ve en gerçek tahlili bulabilmek! Yeni kuşak insan, yani teknolojinin içine doğmuş olan insan. Geçmişe göre daha az sorunlarla dünyaya gelen ve bu bağlamda yavaş yavaş sorun çözme yetilerini yitiren, evet bir açıdan gelişmiş insan fakat bir açıdan da zayıf olan insan!
Oysa tecrübelerimiz, muvaffakiyet ve başarısızlıklarımız yani sizi o güne kadar siz yapan her şey bugünü inşa eder. Aslında bu mevzuya ferdî baktığımız kadar toplumsal hatta insanlık açısından da bakmanızı öneririm. İlkel insanların birinci çağlarda deneyimlediği, öğrendiği ve anladığı her şey bize bu günleri veren temel unsur!
İnsan temelinde öğrenen, gelişen ve deneyimleyendir. Öğrenmek, gelişmek ve deneyimlemek ise şiddetli bir süreçtir. Vakit alır, emek ister ve biraz zorlanmak ister. Aksi halde edinilen bilgi de maharet de yetersiz ve yalın kalacaktır. Etrafınıza biraz dikkatli bakın ve başarılı tüm insanları gözlerinizin önüne getirin. Göreceksiniz ki bu insanların büyük bir çoğunluğu hatta çabucak hemen hepsi şiddetli bir süreç sonunda bu günlerini elde etmişlerdir. Hepsinin ortak noktası ve ortak söylemi, “hiç te kolay olmadı” olacaktır. Yanlışlar yapıldı, dersler alındı, en başa dönüldü, tekraren denendi, öğrenildi ve en sonunda başarıldı.
Başarılı tüm süreçlerin ardında deneme yanılma süreçleri vardır. Onlarca bilimsel projenin ve keşfin ardında bu kolay yol vardır.
Dene ve Yanıl! Neden ve nasıl sorularını sor en başa dön ve daha düzgün dene daha düzgün yanıl!
Çünkü her deneme, her yanılma aslında bir sonraki evrede sana harikulade bilgiler ve tecrübeler getirecektir. Bilgi bedel ister ve bunu genelde peşin alır. Evvel bilgiye ve maharete ulaşıp sonra bedelini ödeyen ne bilimde ne de sanatta görülmemiştir ve bu iki paha yani bilim ve sanat insanı bu günlere getiren yegane şeydir.
İnsanın temel gelişim sürecinin en kıymetli noktası bu tecrübe noktasıdır. Aksi halde insanoğlunun bu günlere gelmesi imkansızdı. Daima öğrenme ve gelişme halinde olan beyin, her seferinde bir kapı daha açarak ve bunları genlerine aktararak bir sonraki kuşağın daha zeki, daha bilgili olmasını sağladı.
Peki bu bağlamda günümüz beşerinin bilinen en zeki insan olduğunu söylesek sanırım yanılmayız. Bu gerçeği birçok araştırma destekliyor lakin birçok araştırma da tam zıddını söylüyor.
İşte sorun tam burada başlıyor. Araştırmalara nazaran çağdaş insan birçok açıdan daha bilgili olabilir fakat hayat daha kolaylaştı ve beşerler gelişimleri için ekstra efor sarf etmeyi bıraktı. Artık karmaşık sorunlar karşısında insanoğlu daha savunmasız hale geldi. Birçok açıdan teknoloji sorunları çözmede kolaylık gösterse de bunun çağdaş insanın köleleşmesi ve aptallaşması gerçeğini gizlemediği ortada. Şirketlerin satış pazarlama stratejilerine nazaran insanoğlunun yetileri de değişiyor. Her ne kadar geçmişle gelen tecrübe ve bilgi genlerimizle bizlere aktarılmış olsa da bilhassa 2000’li yıllardan sonra önümüze çıkan gerçek tam manasıyla ürkütücü.
İngiliz bilim insanı Prof. Dr. Andrew BERRY günümüz beşerinin, 200 yıl öncesine oranla zeka düzeyinde önemli düşüşlerin ortaya çıktığı tespit etti.
Yaşam seleksiyonunu baz alan çalışmaya nazaran hayat şartları değiştikçe ve geliştikçe hayat için verilen gayret de asgarî düzeye iniyor. Profesörün profiline ve makalelerine bu linkten erişebilirsiniz.
Tüm bunları göz önüne aldığımızda çıkan sonuç; olağan koşullarda daima gelişmeye ve ilerlemeye devam etmesi gereken insanoğlu, teknolojik gelişmeler ile birlikte geriye gitmeye başladı!
Problemler
İnsan yaratılışı gereği sezgisel ve zihinsel olarak hayli güçlüdür. Vücudu ve zihni yer yüzünde hayatta kalacak formda tasarlanmış ve gelişime, öğrenmeye keşfetmeye açık halde programlanmıştır. Aslına bakacak olursak her insan bu yeteneklerle doğar ve her insan doğduğunda bir deha adayıdır. Sonrasında ömür içerisinde gerçek kullanılan ya da kullanılmayan bu yetenekler değişir. Ülkelerin eğitim sistemleri ve sonrasındaki ekonomik ve kültürel gelişmişlik düzeyleri bunun en hoş örneği hatta ispatıdır.
Her insan kendi iç dünyasını ve hazinesini keşfedebildiği ve onun geliştirebildiği ölçüde yeteneklidir. Toplumların bu hazinelerin birleşmesi ve birlikte çalışma kültürü ile geliştiğini unutmayalım.
Problem kavram olarak birinci bakışta lisanımızda negatif bir çağrışım yapsa da buna İngilizlerin dediği formda tabir edersek “challenge” dediğimizde; meydan okuma ya da daha doğrusu tahlil için bir davet manasına gelir. Sorunun varoluşu başlı başına insanı tahlil için harekete geçmeye davet eder.
İnsan tüm duyuları ile bu sorunu hisseder ve deneyimlerse tahlile asla kayıtsız kalamaz ve her beşerde farklı tecrübeler ve hissiyatlar oluşturacağı için bir takım çalışması ile birbirinden farklı tahlil ve fikirlerüretilebilir.
“Her sorun kendi tahlilini içinde barındırır.” Bu kelam yalnızca sorunu sahiden hisseden yaşayan ve gerçek anlayan kişi için geçerlidir. Aksi halde tahlil asla keşfedilemeyecektir.
Problemin tanımlama süreci bizi tahlile götüren bir araçtır. Bu aracı hakikat kullanmalısınız. Hakikat bir tanımlama için yapılacak birinci şey sorunu keşfetmektir. Keşif yapılabilmesi için ise insanın o andaki farkındalığının yüksek olması gerekir.
Örneğin bir seminerde sahnede aklıma gelen kolay bir sorun tanımlama sürecinden bahsetmek isterim. Sunum sırasında tasarımcının evvel keşfetmesi gereken şeyi yani sorun kavramının ne olduğunu küçük yaştaki öğrenci kitlesine anlatmam gerekiyordu.
O anda pür dikkat beni dinleyen ve birkaç hafta evvel engelliler haftasını empati vurgusu ile işlemiş öğrenci topluluğuna ani bir soru sordum. Talihim empati düzeylerinin yüksek olmasıydı ve bunu biliyor olmamdı. :)Aniden onlara yaklaştım ve bir soru sordum:
“Şu anda aranızda bir engelli arkadaşınız olsa ve ben onu sahneye davet etsem yanıma gelebilir mi? “ Soruyu tekrarladım ve onlara sahneye çıkmak için rastgele bir yardımcı araç olmadığını gösterdim. Yani o salonda kolay bir engelli rampası yoktu. Onlara direk tahlili sormak yerine sorunu hissetmeleri için soruyu genişlettim. Sahneye çağırdığım yürüme pürüzü olan kişi sen olsan ve o an sahneye gelemesen ne hissederdin?
Problem keşfedildi, hissedildi artık manaya vakti ve tahlil için artık çok güç harcamam gerekmiyordu 🙂 Anlık olarak kolay bir soru ile salondaki bir sorunu keşfetmiş, çocuklara keşfettirmiş ve en kıymetlisi de hissettirmiştim sonra ne yapılmalı dediğimde aslında karşılık hazırdı. Hayat içindeki tecrübelerinden takviye alarak birçok tahlil önerisi yaptılar. Süreç başarılıydı ve sorunu hayatın içine hatta gerçek vakte uyarlayarak ne olduğunu anlatmaya çalıştım. Aslında sorun dediğimiz kavram etrafımızdaki neredeyse her şey. Tahlili bulunan bir sorun kısa müddet sonra bir esere, tecrübeye hatta fikre dönüşür. O artık bir sorun değil birçok girişimcinin tabiri ile fırsat! Olur.
Fırsatları keşfetmek için sorunları çok âlâ anlamak ve özümsemek gerekir.
İnsan vs Sorunlar:
İnsan yaratılışı gereği sorun çözme yeteneği ile doğar. Vakit içerisinde omurdaki tecrübelere nazaran bu yeteneği gelişir ya da körelir. Sorunlara karşı gösterilen direnç, ya da bir öteki ismi ile bağışıklığımız bizleri muvaffakiyete götürür. Birçok sorun çözmüş ve bunlarla başa çıkmayı öğrenerek sonucunda tahlili bulan ve bunu tümü ile hayata uyarlayan kişi hem kendisine hem etrafına çok büyük katkılar yapmıştır. Bugünü inşa eden yegane dürtü budur. Geçmişteki sorunların artık birçoğu yok. Her geçen gün sorunlar de beşerler üzere değişiyor ve yine keşfedilmeyi, çözülmeyi bekliyor. Sorun sözünü olumsuz manası dışında keşfedilmeyi bekleyen bir hazine olarak algılarsak mevzuyu daha net çözeriz. İnsan özünde sorunları çözmek ve üretmek için yaşamalı ve bunu gelecek kuşaklara aktarmalıdır. Bilgi, marifet ve tecrübe bilinen en gerçek hazinedir.
Eğitimde ülkemizin ve dünyanın geçmişe oranla daha geriye gittiğini söylemek mümkün. Ekran ve internet bağımlılığı, bir türlü odaklanamayan, üretemeyen ve duygusuz bir jenerasyon yetiştiriyor. Bu süreçle yetişen bir birey ve sonrasında bir toplum çağdaş dünyanın ekonomik kıymetlerinden hisse alamıyor. Yalnızca takip eden, tüketen yani müşteri pozisyonunda kalarak aslında pasif bir sürece giriyor. Buda toplumların ve bireylerin sorun çözme yetilerini köreltiyor. Üretmeyen toplumlar da sorunlar birbiri arkasında büyüyor ve her sorunun tahlili bir öteki ekonomik erk tarafından satılmaya başlıyor. Kendi sorununa kendi tahlilini üretemeyen toplumlar müşteri olmaktan öteye gidemiyor.
