NEVİN MERİÇ
Ramazanın son günlerine yaklaşmışken, iki ramazandır pandemi devrinde uzak kaldığımız mescitlerimizi konuşalım istedik. Salgın hastalık insanın her şeyden uzaklaşması yahut uzaklaştırılması halinde bir bariyer koydu. İnsan-insan, insan-mekan, insan ve her şey alt-üst olarak tekrar bir inşa sürecini yaşıyoruz günümüzde. Bu bağlamda insanın maneviyatını besleyen yerlerden olan mescitle bağlantısına de aralık, maske girdi. Bu yeni durumun yakında biteceği umuduyla manevi hayatımızı güçlendiren yer olarak kadın-cami bağlantısını birkaç arkadaşla masaya yatırdık.
CAMİ MİMARİNDE BAYAN KAFES İÇİNDE
ÖTEKİLEŞTİRİLEN BAYAN
Bayan mahfilleriyle ilgili günümüz uygulamaları ise birçok yanlışı barındırıyor diye devam ediyor Sula. Merdivenle üst katı çıkılarak ve hayli alçak tırabzanlı yapılan tarihi mescitlerdeki bayanlar mahfillerine son yıllarda uzun kafesler yapılmış. Yetmezmiş üzere bir de üzerine örtüler çekilerek bayanın camii içerisinde bir kubbe altında namaz kılma hissini duyması engelleniyor. Üst kata çıkamayan bayanlar alt kattaki yerlerinde de tekrar bu sıkı korunmalar var. Halbuki bayan erkek bu kadar müdafaa olmadan da namaz kılar diyor. Tabi bu muhafaza birtakım bayanlar tarafından da destekleniyor diyorum ben de. Bunda caminin “kadınlar evi” formuna dönüşme isteği var ki o da yanlış diye ekliyorum. Dış taraftan görülmeyen yerde bayanlar yemekten sohbete daha gürültülü bir biçimde olabiliyorlar. O yüzden yerin ruhuna uygun uygulamada bayanlar yerinin de görünür olması elzem. Ayrıyeten şeritten mahfile geçmek estetik açıdan güzel olmakla birlikte kadın-cami ilgisinde bir mesafe-ötekileştirilme duygulanımına da neden olmuş mudur? Diye düşünüyorum. Zira küçük sohbetimizde de en çok öne çıkan tema bayanın mescitten uzaklaştırılması ve buna güç yetirilmiyorsa ibadet sonrasında çabucak çıkartılması formunda oluyor.
Kadın-Cami münasebetine dair deneyimlerimiz iç acıcı değil
Bayanlar açısından bu husus hiç içaçıcı değil. Öncelikle konuşmacıların hepsi kadın-cami ilgisindeki olumsuz algıya dikkat çekiyor. Mesela emekli vaiz Fatma Bayram Bir yere girdiğinizde ‘oranın sahibi’ üzere davrananlar tarafından ‘istenmeyen kişi’ olarak hissettirildiğiniz oldu mu? Diye sorarak bu algıyı açıklıyor. Burada cami için ‘oranın sahibi’ sözü kıymetli. Camiyi çok ve sık kullananlarda oluşan bu ‘sahiplik’ algısı, yanlış kullanıldığında bayanın ‘istenmeyen kişi’ ilan edilmesine neden oluyor ve cemaatle ilgisini kopartıyor. Fatma Bayram konuşmasına “Cami dışında hiçbir bayanla konuşmakta sakınca görmeyenler, mescide gelen bir bayana “kendilerini günaha sokmak üzere oradaymış” muamelesi yaparlar. Üç-beş emekli amcanın sığınma konutu üzere kullandıkları mescitlere onlar onaylamadığı takdirde huzur içinde giremezsiniz” diye devam ediyor ve “Ey Allah’ın meskenlerini, Allah’ın bayan kullarına fazla ve gereksiz görenler! Soyunuzun kıble ehli, alnı secdeli, gönlü imanlı, cami cemaati olması biraz da o püskürttüğünüz bayanların gayretlerine bağlıdır” diyerek taşı gediğine koyuyor. Bu manada öncelikle bu algının revize edilmesi gerekiyor ki bu da Hz. peygamber (sav)’in hadislerinde ve uygulamalarında çok rahat bulunabilir…
Yaşlı genç çocuk bayan herkes toplanmalı
Pekala cami-kadın bağlantısı nasıl olmalı?
Bu soruya en gerçek karşılığın Newyork Fatih Cami’nde misyonlu Şadiye Çimen Albayrak’tan gelmesi çok manidar. Cami cem eden, bir ortaya getiren manasında hem insanları bir ortaya getirip cemaatle ibadet hem de birlikte çeşitli faaliyetleri yapabilme imkânı sağlıyor. Peygamber Efendimiz vaktinde da Mescid-i Nebevi bu türlü bir işlevdeydi diye de tarihi tabanı ortaya koyuyor. Yurtdışında cami dediğimizde kadınıyla erkeğiyle, genciyle, yaşlısıyla, çocuğuyla herkesi ilgilendiren bir yer akla getirin. Hele bir de bayan misyonlu varsa, orası nitekim tam bir eğitim yuvası, toplumsal faaliyet alanına dönüşüyor. Bayanların hem öğrendiği, hem toplumsallaştığı bir yer oluyor. Kimisi için tam manasıyla bir mabet, kimisi için mektep, kimisi için gelip sohbet edeceği ve insanları görüp konuşabileceği yer. Cami aslında hayatın merkezi buralarda. Bayramda, düğünde, vefatta, mevlitte. Yani hayatın her alanıyla ilgili her hususta mescitte buluşuluyor. Cami yalnızca bayanları değil, aileyi, çocukları aslında tüm toplumuzu muhafaza fonksiyonu görmektedir. Birtakım bayanlar: ‘cami bizim her şeyimiz, cami bizim hayatımız, burada cami olmasaydı biz bu yaban ellerde ne dinimizi ne de kültürümüzü koruma edebilirdik’ diyorlar. Ne yapsak daima birlikte göçsek mi? Zati Fatma Bayram’ın dediği üzere buralarda: Mescitlerin Mültecileri Bayanlar değil miyiz. Bu ayıp herkese kâfi. Ramazanın son günlerinde yol yakınken biraz da bunu tefekkür edelim o vakit…
Utanılacak bir iş yapıyoruz hissi yaşatılıyor
İstanbul müftü yardımcısı Halime Yıldız’da emsal bir durumdan bahsediyor ve “Camilerin bayanın rahatça bulunacağı yerler olmadığı içimize o kadar yerleşmiş/yerleştirilmiş/öğretilmiştir ki güya utanılacak bir iş yapıyormuş üzere hisseder bir an evvel farz olan ibadeti ifa edip çıkmak zorunda kalırsınız. Böylelikle lakin bir mabette hissedilecek manevi atmosferden, alacağınız lezzetten de yoksun kalırsınız” diyor.
İSLAM TARİHİNDE HOŞ ÖRNEKLER VAR
Gerçekten Diyanet Vakfı İstanbul bayan kolları lideri olan Meral Günel de sıkıntıyı Hz. peygamber örnekliği üzerinden tekrar inşa etmemiz gerektiğini söylüyor ve “ Bayanı mabede kabul edenin Rabbimiz olduğu ve Hz. Peygamber (sav)’in birinci cemaatinin de bir bayan ve bir çocuk olduğu üzerinde düşünmek zorunda müslüman cemaat diye bayanı mescitten uzak tutan algı sahiplerine sesleniyor.
Mescitten uzaklaşma yahut yanlış kullanma hali
Adabı da tekrar orada öğrenilir
Mescitler birebir vakitte toplumsallaşma yerleri olduklarından karşılıklı öğrenme imkânı sunarlar. Mescide gelirken giyilen kıyafetten, yenilen yemeğe kadar dikkat etmek, makus kokulu vücut ve ağızdan uzak olmak gerekir. Az ve kısık sesle konuşmak, mümkün olduğunca dünya kelamı etmemek de cami adabı içinde toplumsallaşmaya olumlu katkı sağlayan öğrenmelerdir. Ayrıyeten vakit-zaman bağlantısına dair öğrenmenin cami-cemaat bağıyla perçinlenmesi, bayan için bir farkındalık oluşturmakta. Mescitte cemaatle birlikte namaz kılan hanımlar hem vaktinde namaz kılmayı hem cemaatin kıymetini hem de ibadet için emek verilmesi gerektiğini öğrenecektir diyorum. Tabi bir diğer cami adabına erkekler de dahil edilmeli. Namazı beklerken yahut sonrasında dinlenirken gözlerini bayan cemaate diken, hiç ayırmayan erkek cemaati de uyarıyor mu sanki güvenlik diyorum… Ayşe Sula benim de çok hudut olduğum “camilerde kesinlikle bir köşede çoğunlukla da bayanlar yerinde duran elektrik süpürgesine dikkat çekiyor. Hatta ‘kadınlar kendilerini konutlarında üzere hissetsinler zar” diyorlardır diye espriyi patlatıyor. Latife bir yana sıkıntı önemli manada itilmişlik ve özensizlik hissi veren bir yerde bulunduğunuzu açık ediyor ki buna cami vazifelilerinin de hakkı yoktur. Bir kapalı dolabı yok mudur mescitlerin süpürge koyacak!
Kur’an’a nazaran bayanın yeri camidir
