Kazı Lideri Doç. Dr. Sinan Mimaroğlu, “Kilisenin kuzey girişindeki alanlarda bulunan iskeletler, son Bizans devrine ilişkin. Kilisenin civarında gömü yapılması, Hristiyanlıkta çok doğal olan bir uygulama. Kutsal yapının etrafına gömülmek, bir ayrıcalık olarak görülüyor. Burada üst üste gömülmüş ağır ölçüde iskeletle karşılaştık. Geçen sene yaptığımız çalışmalar birinci bilgileri oluşturmuştu. Bu yıl tekrar tıpkı alandan fakat daha alt kotta gömülerin devam ettiğini gördük. Üst üste ağır olarak gömülmüş 6 birey var. Bu bireylerden yaş ve cinsiyetler ortaya çıkartılacak ve genetik araştırmaları da periyot içinde devam edecek. Takım üyelerimizde yer alan antropolog ve genetikçiler tarafından bu iskeletlerin DNA’sı inceleniyor. Kökenleri konusunda datalar, elimize geçmeye devam ettikçe kıymetli sonuçlar elde edeceğimizi düşünüyorum” dedi.
Arkeolojik kazıların devam ettiği bölgenin yapısına ait bilgi veren Doç. Dr. Mimaroğlu, “Tunç Çağı’ndan itibaren Osmanlı Devri’ne kadar çok az kesintiyle yerleşim görmüş bir alandan bahsediyoruz. Günümüzde ayakta kalan yapılar ortasında en kıymetlisi, Aziz Yuhanna’nın mezarının bulunduğu kilisedir. Burası Hristiyanlar için bir hac merkezi pozisyonundadır. Ayasuluk Kalesi ise Bizans Devri’nde inşa edilmiş, Aydınoğulları Beyliği periyodunda yapılan tamir ve eklentilerle günümüze ulaşmıştır. Erken periyotlardaki yerleşim şemasına baktığımızda, burasının Hitit Devri’nde Apasa ile eşleştirildiğini görüyoruz. Bilgiler bununla ilgili gün geçtikçe artıyor. Münasebetiyle birinci Tunç ve son Tunç çağlarında burada bir yerleşim olduğunu biliyoruz. Geç Roma devrinden itibaren Hristiyanlığın yayılmasıyla bölge çok değerli bir merkez haline gelmiştir” diye konuştu.
Kilisenin dini manasının ağır olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Mimaroğlu, “Hazreti Meryem ile Aziz Yuhanna’nın Efes’e geldiğine inanılıyor. Münasebetiyle Aziz Yuhanna, burada yaşıyor, İncil’i burada yazıyor ve burada ölüyor. Theodosius devrinde burada bir bazilikal mezar yapısı olduğu biliniyor. M.S. 6’ncı yüzyılda ise Ayasofya ile çağdaş, anıtsal bir yapı inşa ediliyor. Periyodu bakımından bir imparatorluk yapısını tabir ediyor. Ayasofya ile çağdaş olması ve kullanılan materyallerin uygun olması, bize buranın kıymetini gösteriyor. Burası aslında çok kıymetli bir sevgilinin mezarının olduğu yer” sözlerini kullandı.
Kazı çalışmalarının 1922 yılında başladığını söyleyen Doç. Dr. Mimaroğlu, “Aralıklarla 100 yılını doldurmuş bir kazıyız. Buradaki hafriyat çalışmalarında aşikâr başlı sorulara yönelik gayelerimiz vardı. Bunların birincisi, kilisenin kuzeyindeki yerlere yönelikti. Bu alanda jeoradar çalışması yaptık ve toprak altında 2 katlı bir yapının olduğunu tespit ettik. Kiliseyle temaslı olarak kuzeyindeki yerlerin, burada yapılan ritüele ilişkin, şu ana kadar bilinmemiş bilgileri ortaya çıkaracağını düşünüyorum” dedi.
Bir başka hafriyat çalışmasının kilisenin içinde yer aldığını söz eden Doç. Dr. Mimaroğlu, “Kilisenin birinci inşasına yönelik bir çalışma gerçekleşiyor. Burada bir sondaj çalışmamız oldu. Kilisenin oturduğu tabana yönelik şu ana kadar bir araştırma yapılmamıştı. Elde ettiğimiz bilgiler bedellendiriliyor. Bu bilgilere nazaran, kilisenin şu ana kadar bilinmeyen birinci inşasına dair değerli sonuçlar elde edileceğini düşünüyoruz” diye konuştu.
