Bugünlerde gençler denetimden çıkmış durumda. Kaba bir formda yemek yiyorlar. Yetişkinlere karşı saygısızlar. Ebeveynlerine karşı çıkıyorlar ve öğretmenleri sinirlendiriyorlar.” Aristoteles, M.Ö 350 yılında bu kelamları söylerken, ‘zamane gençleri’ni hayal edebilir miydi sanki? Yahut ‘Z kuşağı’nı görse ne kederi? Şimdiki gençler kitap bile okumuyor. Üstelik çok da yaramazlar. Ha bir de her şeye protestler. ‘Ah şu gençler’ her asır nasıl da yetişkinlerin bir numaralı kederi haline geldi… Sahi ‘N’apsak bu gençleri?’
Peşpeşe yazınca bir tuhaf oldu lakin her devir yetişkinlerin gençlere karşı sonu gelmez yakınmaları bunlar. Sosyolog-Yazar Erol Erdoğan, bu yakınmaların ön yargılar zincirini oluşturduğunu fark ederek asıl sorunun gençlerde değil de yetişkinlerde olduğunu sav ediyor. Gençlere karşı kullanılan her hitap sözcüğü, her cümle o genci bir kalıba sokuyor. ‘Gençler okumuyor’ derken aslında yetişkinlerin de okumadığını unutuyor ve yalnızca gençleri suçluyoruz. Gençler hakikaten deist mi oluyor? Yoksa günümüzde herkes seküler de, gençler en çok görünen yüzü mü? Pekala gençler ne diyor bu işe? Erol Erdoğan’ın ‘N’apsak Bu Gençleri’ kitabını gençlerle birlikte tahlil ettik.
KİMSE KİMSEYİ DİNLEMİYOR
Gençlerle yapılan bütün araştırmaların ortak sonucunda, büyüklerin gençleri dinlemediğine yönelik şikayet var. Yetişkinler, gençlerin yanlış yapma ihtimalini düşündükleri için onları dinlemek yerine daima bir şey anlatmak, bir şey öğretmek istiyor. Başka taraftan da gençler daima konuşma kederinde. Artık burada kim haklı kim haksız? Erdoğan, “Gençler birçok ortamda konuşamadığı için, konuşma noktasında bir patlama hali yaşıyorlar ve bir yerde boşaltıp gidiyorlar. Aile ortamında, arkadaş ortamlarında dinlenen beşerler olsalar, konuşma ve dinleme adabını görmüş olacaklar, daha da değerlisi içlerini daima boşaltmak zorunda kalacakları bir birikim olmayacak. Bir büyük her kuralda kendisini dinletmeyi başarması gerekir. Dünyanın dümeni yetişkinlerin elinde olduğuna nazaran, bu mahareti göstermesi gereken de odur.”
DOLMUŞA BİNMEYE HAKLARI VAR
Pekala ya gençleri daima poh pohlayan, göklere çıkartarak gereğinden fazla özgüven yükleyenlere ne demeli? Gençlerin vakit zaman dolmuşa binmeye hakları olduğunu söyleyerek yanıt veriyor bu bahse da Erol Erdoğan. “Olgunlaşmaları için dolmuşa binmeleri de gerekli. Hangimiz dolmuşa binmedik ki. Gençlik biraz da dolmuşa binen demektir. Burada bir istikrar kural, o dengeyi de hayatın kendisi gençlere öğretecek. Fakat gençlerin o protest olma, heyecana gelme, abartma hakkını olağan görmemiz lazım. O olmadan gençlik olmuyor zira.”
BU KADAR MÜSPET LİSAN SUİTİMAL EDİLEBİLİR
Yetişkinlerin tenkitlerinde haklılık hissesi olup olmadığını sorduğumuzda, aslında kendi ortalarında da bu tenkitleri kullandıklarını söylüyor Fatih Dost. Kitabı okuduğunda ön yargılarının yıkıldığını söyleyerek şunları aktarıyor: “Okuduğum vakit bende bir şok tesiri oluştu. Birinci sefer gençlere yönelik bu türlü bir lisanla karşılaştım. Gençlere yönelik kullanılan hitapların gençler üzerinde tesir oluşturacağını düşünüyorum ben de. ‘Zamane gençlik’, ‘Z kuşağı’ üzere tabirlerin gençler ortasında da olumsuz niyetler uyandıracaktır. Aslında gençler de bundan hoşnut değil. Bazen de bu hitapların ardına sığınabiliyorlar. Yanlışlarının üstünü örtmek için kullanabiliyorlar. Bu bakış açısıyla baktığımda benim de fikirlerim değişti. Lakin kitaptaki müspet lisanın gençler tarafından suistimal edileceğine yönelik çekincelerim de var.”
KENDİ YANLIŞIMI KENDİM FARK EDEYİM
İmam Hatip Lisesi son sınıf öğrencisi Beyza Karadağ, kitapta gençlerin çok fazla övüldüğünden kelam ediyor. Bu da yetişkinlerle ortalarındaki çatışmanın daha da artıracağını düşündürmüş ona. “Ben bu kitabı okurken bir öğretmenim gördü, ‘Kendi yanlışlarınıza nasıl deva bulacağınızı mı okuyorsun’ dedi. Ben de ona kitabı okursa bu türlü düşünmeyeceğini söz ettim.”
Gençlerin deist olduğuna inanıp inanmadığını sorduğumdaysa, buna katılmadığını, genel olarak sekülerleşmenin arttığını söz ederek değerlendirmesine şunları ekliyor: “Gençlerin deist olduğu yahut dinden büsbütün kopuk olduğunu düşünen bireylerin de esasen hayatının aşikâr noktasında din var. Onların da dinden anladığı, yalnızca namaz kılmak ve oruç tutmak üzere ibadetler. Bence dindarlık deyince bizden de bunu bekliyorlar. Bunun haricende onlar da seküler bir hayat yaşıyor. Katıldığım bir öbür konu da, gençlere bir sorumluluk veriliyor lakin birçok vakit büyükler tarafından denetim ediliyor. Bence bu bizim gelişmemize ket vuruyor. Denetim edilsin ancak fark ettirilmeden edilse daha hoş olur. Ben bi yapayım, kendi yanlışımı kendim fark edeyim, en son düzeltmem gereken şeyleri söyle.”
BARDAK HİÇ KIRILMASIN
Yanılgı yapmanın fevkalade bir öğrenme tekniği olduğunu söyleyerek Beyza’ya takviye yeniden Erol Erdoğan’dan geliyor. “Bu helikopter ebeveynler istiyor ki çocuk hiç yanılgı yapmasın, bardak hiç kırılmasın, kaşık hiç yere düşmesin, daima harika olsun. Kendisi bardağı kırdı diye kaç kez sopa yedi tahminen de annesinden. ‘Zaten yapamazsın’ biçiminde ön kabul var, yapamayacağını göstermeye çalışıyor bir nevi.”
Şimdi lise öğrencisi lakin tespitlerinde çok isabetli Beyza Karadağ. Bir de gençler ortasında ümitsizliğin çok yaygınlaştığını tabir ederek, ‘zaten yapamazsın’ yaklaşımının ayrıyeten özgüvenlerini sarstığını belirtiyor. Halbuki tam aksisi bilmez miyiz? Şimdiki gençlerin özgüveni çok yüksek değil mi? Birtakım gençlerde ailelerin korkacağı kadar özgüven varken, kimileri da aileleri tarafından aşağılanarak büyüdükleri için özgüvensiz olduğunu açıklıyor Erdoğan. “Çok farklı gençler var. Ailenin üslubuna nazaran, yetiştiği ortama nazaran değişiklik gösteriyor bu. Ancak toplumun geneli, gençlerin kıymetli bir kısmının yaşının gerektirdiği kadar özgüven, cüret ve deneyimden uzak olduğunu düşünüyor, kimileri o özgüveni de şımarıklık olarak kabul ediyor zati.”
NEREDE TARAF OLMALIYIZ?
Kendisinin ‘taraflı’ bir insan olduğunu söyledikten sonra kitabı çok tarafsız bulduğunu söyleyen Yeşim Kılıç, “Sizce nerelerde taraflı olmalıyız, ben bunu kendi başımda tam olarak oturtamadım” diyerek soru yöneltiyor. Sahiden hoş bir soru. Gençlerin başı bu üzere hususlarda karışabiliyor zira. Neyseki uzmanı ortamızda ve yanıt veriyor.
Yanlışsız bilgi ortaya çıkıncaya kadar tarafsız olmamız gerektiğini söylüyor Erdoğan. “Eğer bilginin ortaya çıkış sürecinde bir yerde durursak, gerçek bilginin çıkmasını engellemiş oluruz ya da hakikat ve yanlışın farkında olmayabiliriz. Bilgiye erişimin tüm kademelerinde olabildiğince bilgiden yana durmamız gerekir. Bilgi çıktıktan sonra Müslümansan ‘bir Müslüman olarak bu bilgi bana ne tabir ediyor’ diyerek oradan itibaren tarafını müdafaan lazım. Bilgiden kastım ‘hak’tan taraf olmak.”
ÖNCÜMÜZ VAR MI?
Bazen gençlere mikrofonu teslim edip yalnızca dinlemek gerek. O denli yapıyorum ben de. Yeşim Kılıç, “Temsil edemeyen etki edemez diye bir şey okumuştum. Önümde yaşayan bir temsilci olmadığı için, ben de etkili olduğumu hissetmiyorum. Şu anda hakkıyla temsiliyet görevi yapabilecek kimse var mıdır?” diyerek ikinci sorusunu yöneltiyor.
Peygamber Efendimiz’den sonra hiç kimsenin temsil makamını dolduracak kadar kozmik olamayacağını söyleyerek karşılığına başlıyor Erol abi. “Dolayısıyla biz bugün lokal temsillerden yola çıkmamız gerekiyor. Filan hoca yahut siyasetçi bizim hayatımızın her alanında örnek olamaz. Bir kişi bir alanda, öbür kişi diğer bir alanda temsilci olabilir. Biz gerçek bilgiye sahip olursak, her bir alandaki tematik öncülerden faydalanabiliriz. Bu türlü bakıldığı vakit bugün dünyada ya da Türkiye’de hepimizin makul alanlarda örnek alabileceği gereğince öncümüzün olduğunu düşünüyorum.”
BU ÇOCUK BOMBOŞ
Sahi bir de gençlere ulaşamama konusu vardı. Ulaşmak ne demekti evvel, yanlışlarını düzeltmek mi, daima ihtarda bulunmak mı? Erol Erdoğan, ulaşmak tarifinin bağlantı zincirinin ortasına denk geldiğini savunuyor. “Bizde çabucak bildirim yoktur. Evvel selam vermek, hal hatır sormak vardır. Biz yetişkinlerin gençlere ulaşmaktan anladığı, direkt gençlere bir şey söylemek, gençleri şekillendirmek. Lakin bu irtibat psikolojisine karşıt bir şey. Gence ulaşmak isteyen kişinin psikolojisinde ‘bu çocuk bomboş, gideyim onu doldurayım’ anlayışı var.” “Ne olacak bu gençlerin hali” cümlesi bir ön yargıysa, birebir vakitte toplumun çaresizliğini de gösteriyor. Bu ön yargı, insanları bir arayışa itiyor. ‘N’apsak Bu Gençleri’ kitabı, gençlerin hakkını teslim etme konusunda en çok yetişkinlere yardımcı olacak üzere duruyor. Zira bu dünyanın dümeni hala yetişkinlerin elinde.
SÖZLERİ KİRLETMEK GERÇEK DEĞİL
‘Z kuşağı’ üzere tanımlamaların son vakitlerde önemli ölçüde tarafgirliğe de sebep olduğunu söz eden Volkan Yüksel, “Sınav ertelemek için kolları sıvıyorlar ve toplanıp binlerce Tweet atıyorlar. ‘Z jenerasyonu istediğini yaptırıyor’ üzere bir şey çıkıyor ortaya. Bu jenerasyon artık bir ekip olmanın ayrıcalıklarını yaşamak istiyor galiba” diyor.
Her tanımlamanın bir aidiyet oluşturduğunu, bu tıpkı vakitte o biçimde tanımlananlar tarafından kullanılan bir şeye dönüştüğünü tabir eden Erdoğan, “Z jenerasyonu artık gençleri anlamak için kullanılan bir şey olmaktan çıktı, etiketleme aracı haline geldi. Çoğunlukla olumsuz bir halde kullanılıyor. ‘Ergen’ sözü de birinci kullanılmaya başladığı vakit birinci çağ dediğimiz devri tanımlamaya yönelik nötr bir kavramdı. Fakat sokaktaki insanın lisanında ‘ergen’ neredeyse bir küfre dönüştü. Sözler toplumun kültürüyle var oluyor, bir müddet sonra kirleniyor” açıklamasını getiriyor.
