5 ayrı yasa 5 farklı uygulama: EYT’de kritik 8 Eylül detayı

Sayıları milyonlarla tabir edilen ‘emeklilikte yaşa takılanların (EYT’li)’ problemini çözmek için süreç hızlandı. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, çalışmaların aralık ayına kadar sonuçlandırılacağını, ocak ayında da TBMM’ye sunulacağını söyledi. Alım, masada yalnızca bir tane EYT formülü bulunduğunu belirtti. Farklı iddialar olsa da bu formülün ayrıntısı şimdi ortaya çıkmadı. 8 Eylül 1999’dan evvel sigorta girişi olup da emekli olamayanların tamamı çıkacak düzenlemeye odaklanmış durumda.

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yıllardır yaşadıkları mağduriyetin sona ermesi için uğraş veriyor. Eski haklarının tekrar iade edilmesi için de gerek toplumsal medyada gerekse Türkiye’nin farklı noktalarında etkinliklerle seslerini duyurmaya çalışan EYT’lilerin problemlerinin çözülmesi için düğmeye basıldı ve bu yıl bitmeden düzenleme Meclis gündemine gelecek. Pekala bu EYT sorunu nasıl ortaya çıktı?

TOPLUMSAL GÜVENLİK REFORMLARI
Son yıllarda mali yapısı bozulan ve bütçe üzerine önemli yük oluşturan toplumsal güvenlik kurumlarımızın mali yapısını düzeltmek gerekçesiyle, toplumsal sigortalar kanunlarında daima değişiklikler yapıldı. Bu değişikliklerle, sigortalıların emekli olması zorlaştırılarak adete bu kurumların makus yönetilmesinin faturası sigortalılara kesildi.

1999 YILI ETKİSİ
Yani EYT’lileri, toplumsal güvelik ıslahatı ismi altında toplumsal güvenlik kanunlarında yapılan değişiklikler doğurdu. Bu nedenle, EYT’lileri ve EYT mağduriyetini giderecek yasal düzenlemenin nasıl olması gerektiğinin yeterli anlaşılabilmesi için, öncelikle EYT’lilerin ortaya çıkmasına yol açan toplumsal güvenlik yasalarında yapılan değişikliklere göz atmakta fayda var. Islahat ismi altında yapılan bu düzenlemeler de bilhassa 1999 yılından itibaren gündeme geldi.

EMEKLİLİKTE 5 FARKLI YASA, 5 FARKLI UYGULAMA
-Hizmet akdiyle çalışanlar (SSK’lılar) ‘506 sayılı Toplumsal Sigortalar Kanunu’na,

-Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar (Bağkur’lular) ‘1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve öbür Bağımsız Çalışanlar Toplumsal Sigortalar Kurumu Kanunu’ na,

-Memur olarak çalışanlar ‘5434 sayılı TC. Emekli Sandığı Kanunu’na,

-Tarımda hizmet akdiyle çalışanlar ‘2925 sayılı Tarım Emekçileri Toplumsal Sigortalar Kanunu’na,

-Tarımda kendi ismine ve hesabına bağımsız çalışanlar ‘2926 Tarımda Kendi İsmine ve Hesabına Çalışanlar Toplumsal Sigortalar Kanunu’na tabi olmak üzere çalışanların toplumsal güvenliği 5 farklı yasa ile sağlanmaktaydı.

Ayrıca, özel banka, sigorta şirketleri, ticaret ve sanayi odaları ve borsalar yahut bunların teşkil ettikleri birliklerin özel emekli sandıklarına tabi olanlar da, kendi vakıf senetlerine nazaran toplumsal güvenliklerini sağlamaktaydı.

Sosyal güvenlik reformlarıyla, toplumsal güvenlik kurumlarının bozulan mali yapılarının düzeltilmesini yanında, mevzuattaki çok başlılığında giderilmesi amaçlanarak toplumsal güvenlik kurumlarının tek çatı altında toplanması hedeflendi. Nitekim de ülkemizde çalışanların toplumsal güvelikleri, farklı kanunlarla farklı norm ve standartlar da sağlanmaktaydı.

SÜRDÜRÜLEMEZ OLDUĞU GÖRÜLDÜ
Bu biçimde farklı toplumsal güvenlik kanunlarına tabi olarak çalışanların hak ve yükümlülükleri ortasında norm ve standart birliği de bulunmuyordu. Tüm bu aksilikler toplumsal güvenlik sistemimizi uzun vadede sürdürülebilir olmaktan çıkartacağı kaygısı ıslahat muhtaçlığı doğurdu ve ıslahat çalışmaları yapıldı.

ADIM ADIM SORUNU DOĞURAN DÜZENLEMELER-İLKİ 8 EYLÜL 1999’DA
Sosyal güvenlik ıslahatı ismi altında toplumsal güvelik kanunlarımızda değişiklik yapan yasal düzenlemelerden değerlilerini şu biçimde sıralayabiliriz:

1-Türk toplumsal güvenlik sisteminde ıslahat çalışmaları birinci kez 8 Eylül 1999 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konan ‘4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’ ile yapılarak, toplumsal sigortalar kanunlarımızda çeşitli değişiklikler yapıldı ve birinci sefer ‘İşsizlik Sigortası’ da bu yasa ile sisteme dahil edildi.

2006’DA ‘TEK ÇATI’ GELDİ
2-2006’da ise kapsam genişletilerek ülkemizde toplumsal güvenlik kurumlarının birleştirilmesi, genel sıhhat sigortasının kurulması ve farklı rejimler halinde uygulanan toplumsal sigortalarda norm ve standart birliğinin sağlanması amaçlandı. 20 Mayıs 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konan ‘5502 sayılı Toplumsal Güvenlik Kurumu Kanunu’ ile Emekli Sandığı, Toplumsal Sigortalar Kurumu (SSK) ve Bağkur ‘Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) olarak tek çatı altında birleştirildi.

SONUNCUSU 2008’DE ÇIKTI
3-5502 sayılı Kanun’dan sonra 16 Haziran 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan, fakat daha yürürlüğe girmeden kimi hususları Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilen ve en son 8 Mayıs 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kanunlarla toplumsal sigortalar kanunu bir defa daha değiştirildi ve ayrıyeten sisteme birinci sefer ‘Genel Sıhhat Sigortası (GSS)’ dahil edilerek toplumsal sigorta hak ve yükümlülüklerinde norm ve standart birliği sağlamaya yönelik düzenlemeler yapıldı.

GÜN GEÇTİKÇE KURALLAR ZORLAŞTI
Bu değişliklerle sigortalıların emekli olması için aranan kurallar daima ağırlaştırıldı ve emekli olacakları tarih daima uzatıldı. Sigortalılar ortasında norm ve standart birliği yaratmak hedefi ile yapılan toplumsal güvenlik ıslahatları, bilakis sigortalıların, sigorta başlangıç tarihlerine nazaran çok farklı emeklilik kaidelerine tabi olmaları sonucunu doğurdu ve ortaya EYT’li olarak isimlendirilen ve sayıları tam olarak da bilinmeyen milyonlarca mağdur çıkardı.

Türkiye’nin gündeminde daha çok yer alacak EYT konusunun nasıl ortaya çıktığını, kimleri kapsadığını ve yıllar evvel ortaya çıkan mağduriyetlerin nasıl giderilebileceğini bugün prestijiyle Posta’da yayınlanacak.